Osmanlı, sömürgeciliğin zenginleştirdiği İngiltere ve Fransa'yla, İngiliz- Fransız bloku karşısında askeri gücüne dayanarak hâkimiyet alanını genişletip sanayinin yükselen değeri petrol bölgelerini kontrol altında almak isteyen Almanya arasına sıkışmıştı. Kavganın asıl konusu Osmanlı coğrafyasının paylaşılmasıydı...
Doksanaltı yıl önce bugün, İstanbul’da Boğaz’ın güzel köşelerinden biri olan ve şimdilerde eğlence mekanı olarak kullanılan Yeniköy’deki yalıda sadrazam Said Halim Paşa’yla Almanya’nın Türkiye’deki büyükelçisi Baron Von Wangenheim arasında bir anlaşma imzalandı. Türk-Alman ittifakı olarak bilinen kısa metin Osmanlı Devleti’nin topraklarını güvence altına alma çabasının ürünü, saldırıya uğraması halinde Alman askeri desteğinin garantisiydi.
Almanya’yla ittifak tercih ettiği sonuç muydu sorusunun bilinen cevabı, hayır! Gerek Babıâli, gerekse Osmanlı Harbiye Nezareti’ndeki kurmaylar İngiltere ya da ikinci sırada bir tercih olarak Fransa’yla ittifak yapılmasından yanaydılar. Kabinede görevli bakanlar da. İttihat Terakki hükümetinin etkili isimleri Paris ve Londra’da çalmadık kapı bırakmamış ama sonuç alamamışlardı. Ne İngiltere ne Fransa Osmanlı’ya toprak bütünlüğü garantisi vermiyor ‘Savaştan sonra durumu değerlendiririz’ demekle yetiniyorlardı. Sadrazam Halim Paşa’nın çaresizlikten benimsediği, kabinede tek ateşin heveskâr kişi olan Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın desteklediği anlaşmaydı Almanya’yla ittifak. Kabine üyelerinin çoğunun haberdar edilmediği, o sebeple kimi bakanların, örneğin İttihat Terakki yönetiminin çekirdek kadrosunda yer almasına rağmen Bahriye Nazırı Cemal Paşa’nın hala İngilizlerden olumlu cevap beklentisi içinde olduğu tabloda imzalanmıştı.
Anlaşma imzalanırken
Almanya Büyükelçisi Baron Von Wangenheim ise 2 Ağustos 1914 günü anlaşmayı imzalarken ülkesinin o gün Fransa’ya bir gün önce de Rusya’ya savaş ilan ettiğini, Alman donanmasının Karadeniz’e çıkma kararıyla Çanakkale’ye doğru ilerlediğini biliyordu. Nitekim fazla beklemek gerekmedi. Bir süre sonra yine Osmanlı kabinesi Said Halim Paşa’nın yalısında toplantı halindeyken Harbiye Nazırı Enver Paşa içeri girip latife yaparcasına bir üslupla korkulan haberi verdi: ‘ Müjde.. Bir oğlumuz oldu!..’
İki Alman gemisi Goben ve Breslau boğazlardan geçip Karadeniz’e açılmışlar, İngilizlerin bu durumu protesto etmesi üzerine gemiler Osmanlı hükümetine satılmış gibi işlem yapılıp ikisine de Türk bayrağı çekilmiş, adları Yavuz ve Midilli olarak değiştirilmişti. Fotoğrafın inandırıcılığını temin maksadıyla
Enver Paşa Alman personele Osmanlı subay üniforması tedarik ederek oları giymelerini sağlamayı ihmal etmemişti...
1815’ten 1914’e
Bugünlerde ‘Yeni Dünya Düzeni’ diye tanımladığımız hadise 19. yüzyıla girerken de devletlerin birinci meselesiydi ve 1815’te Viyana Kongresi tamamlandığında henüz sahnede olmayan Almanya dışında İngiltere ve Fransa’yı tatmin eden bir anlaşma sağlanmış görünüyordu. Kırım Savaşı’nda sırf bu nedenle, yani oluşturulan dengenin Rusya lehine bozulmasına mani olmak için İngiltere ve Fransa Osmanlı’yla birlikte savaştılar. Ancak yüzyılın sonuna gelindiğinde Almanya ve İtalya birliklerini sağlamış Prusya’nın Avusturya karşısında elde ettiği üstünlük Alman İmparatorluğu’nu sahneye taşımıştı. Devletlerin hızla silahlandığı, sömürgelere sahip olmasa bile askeri güç olarak İngiltere ve Fransa’ya baskın konuma gelen Almanya’nın hâkimiyet talebini seslendirmeye başladığı süreçte sonlandı 19. yüzyıl.
Osmanlı Devleti ise 1913 Balkan Savaşı yenilgisiyle siyasi açıdan çözülmenin eşiğinde, ekonomik açıdan iflas noktasındaydı. İngiliz ve Fransızların Ortadoğu konusundaki niyetlerini, sanılanın aksine petrolün yeni dönemdeki önemini, Rusya’nın da Boğazlar ve Güneydoğu Anadolu üzerindeki hedeflerinin farkındaydı farkındaydı farkında olmasına ancak karşı koyacak güce sahip değildi Osmanlı. İttihat Terakki
her ne kadar orduyu zihniyet ve eğitim bakımından yenileme hedefinde başarı sağladıysa da, ekonomik zorluklar sebebiyle askeri çağın gerektirdiği silah ve mühimmatla donatamamıştı.
Sonrası malum aslında. Özetleyeyim: Osmanlı- Alman ittifak cephesinin 4,5 milyon kayıp 8 milyon yaralı; İngiliz- Fransız ittifakı cephesinin 5,5 milyon kayıp 13 milyon yaralı vererek çıktığı, her iki cephede 8 milyon askerin akıbetinin öğrenilemediği savaş, batıda Almanya’nın Sırbistan ve Fransa’ya savaş ilanıyla 1 Ağustos’ta doğuda Osmanlı donanmasının Rus limanlarına saldırısıyla ekim ayı sonunda başladı. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Veliahtı Franz Ferdinand’ın 28 Haziran 1914 günü Saraybosna’yı ziyareti sırasında Sırp Milliyetçisi bir genç olan Princip tarafından öldürülmesiyle pim çekilmiş oldu.
26 Ekim’de Osmanlı donanması bir keşif tatbikatı için hazırlanma emri aldı ve ertesi gün toplanma bölgelerine gitmek için Haydarpaşa’dan ayrıldı. 28 Ekim’de Osmanlı filosu 4 ayrı görev gücüne ayrılarak Rusya kıyılarında farklı hedeflere yöneldi. Koramiral Souchon 29 Ekim 1914 günü sabah 6.30’da 3 Osmanlı destoreyerinin refakatindeki Goeben ile Sivastopol’daki Rus kıyı bataryalarına ateş açtı. Hamidiye kruvazörü ise 6.30’da Kefe’ye geldi ve yerel yetkilileri 2 saat içinde çatışmaların başlayacağı konusunda uyardı. Hamidiye saat 9. 00’ da ateşe başladı ve bir saatli ateş sonrası Yalta’ya giderek burada 7 Rus ticaret gemisini batırdı. Aynı gün 2 Osmanlı destroyeri 6.30’da Odessa’ya hücum etti ve iki Rus gambotunu batırarak birkaç tahıl silosunu tahrip etti. Breslau kruvazörü ve ona eşlik eden Osmanlı destroyeri Novorossisk’e geldi yerel yetkilileri uyararak 10.30’da kıyı bataryalarına ateş etti ve sahile mayın döşedi.
Limandaki 7 gemi hasar gördü, biri battı.
Sonuçta 30 Ekim günü Rusya Osmanlı Devleti’ne savaş açtı; bundan birkaç saat sonra da Harbiye Nazırı Enver Paşa, Osmanlı Devleti’nin Rusya’ya savaş ilanını açıkladı. Bu duyurudan sonra İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devleti’ne savaş ilan ettiklerini açıkladılar
.
.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder