Bundan 250 yıl önce Osmanlı padişahlarının en ilginçlerinden biri, III.Selim dünyaya gelmişti
1761 yılı aralık ayının 24’ünde, imparatorluğun henüz üç kıtada yaşadığı bir dönemde doğdu. Toprak kayıpları vardı ama kimse onun yıkılacağını henüz düşünemezdi. Lakin içerideki ideoloji alt üst olmuş vaziyetteydi. 1699’un kayıpları bir yana, şehzade Selim’in doğumundan 13 yıl sonra Osmanlı II. Katerina Rusya’sı karşısında ilk defa ağır ve telafi edilmez yenilgiye uğramış ve Küçük Kaynarca Antlaşması’nı imzalamıştır.
Babası III. Mustafa kahrından öldü. 1783’te Kırım ve Kuban da elden çıkınca imparatorluğu yönetenler ve halk ilk defa Müslüman ve Türk bir bölgeyi kaybetmekten dolayı bir dağınıklığa uğradılar. Ne var ki bu imparatorluk kendini yenilemek için bazı reform ve düzenlemelere de gitmeyi biliyordu. 18’inci yüzyıl boyunca Avusturya ve Rusya’ya karşı direnebilmişti.
Zekiydi, çok iyi şiir bilirdi
Babası III. Mustafa ölünce garip veraset sistemimiz dolayısıyla tahta şehzade Selim değil, amcası I. Abdülhamid geçti. Mamafih şunu söylemek gerekir, şefkatli ve adil bir hükümdardı. Şehzade Selim’in yani veliaht-ı saltanatın dış dünya ile temasına ses çıkarmadı. Bu dış dünya ile temas sadece müzisyen, şair ve alimlerle sınırlı değildi; bazen başkentteki yabancılarla olduğu gibi hattaFransa Kralı XVI. Louis ile mektuplaşmaya bile başladı. XVI. Louis’nin tavsiyeleri korkunç şeyler değildi. Birçok kimsenin sandığının tersine aklı başında bir kraldı, onu felaketine götüren Fransa’daki ters rüzgarlar olmuştur. Kuşkusuz ki bir veliahdın dış devletlerle ve hükümdarlarla bu gibi teması büyük Petro ve veliaht Aleksyin akıbetini düşünürsek ağır cezayı gerektirirdi. I. Abdülhamid bu eylemi reddetti ve onu sarayda sıkı bir göz hapsine aldırtmakla yetindi.
Veliahdın gözü açılmıştı, zekiydi, iyi şiir biliyordu. Musiki ustalığı ve Türk müziğindeki kompozitör olarak katkıları herkesin malumudur. Sanatı seviyordu ve sanatçıları takdir eden, hatta onlara aşırı derecede saygı duyan bir hükümdardı. Güzel Türkçesi, musiki zevki ve edebiyat yeteneği yanında hat sanatı ile ilgisi yoktu ve yazısı gayet kötüydü.
1808’de sarayda öldürüldü
Dar bir müşavirler kadrosunun kurduğu çembere girmeye müsaitti. Bu onun hem kurmak istediği yeni askeri birliklerin (olası Nizam-ı Cedid) yarattığı fesadı, hem de vergi yolsuzluklarının yarattığı etkileri ve homurtuları duyup değerlendirmesine mani olacaktır. Neticede 1807 yılında pekala önleyebileceği şehir ayaklanması ile boğazdaki kale yamaklarının (muhafız bile değil) başı Kabakçı Mustafa ihtilali ile devrildi ve saraydaki ‘Şimşirlik’ denen hücreye kapatıldı. Saltanat kendinden sonra gelen IV. Mustafa’ya yani amcasının silkine geçmişti. Öbür kuzeni II. Mahmud ile arası fevkalade iyiydi. IV. Mustafa için bu söylenemez.
Bir yıllık kaos dolu bir idareden sonra Rumeli’nin ayanları ve başı bozuk orduları adeta 100 sene sonraki bir olayı andırır şekilde başkente yürüdü. Alemdar III. Selim’in hayatını kurtaramadı. 28 Temmuz 1808’de saraydaki cinayet bir katliama dönüşecekken Osmanlı tahtının son erkeği Mahmud’un hayatı kurtarıldı ve son Osmanlı, cemaat başı olarak II. Mahmud unvanı ile tahta geçti. Bundan sonra bütün Osmanlılar onun sulbünden gelecektir.
16 nikah kıydı, çocuğu olmadı
III. Selim rivayetlere göre 16 kere nikah kıymış, bugün dahi ürolojik bir tedaviyle çok kolay çözümlenmeyecek akametten dolayı hiç çocuğu olmamıştır. İlk Avrupa tarzında portresi yapılan hükümdar odur. Alaturka musikinin büyük üstadı garp müziğini de dinlerdi. Ve saray onun döneminde büyük değişiklikler yaşadı. II. Mahmud’un Topkapı Sarayı’ndan hiç hoşlanmadığını göz önüne alırsak, bu imparatorluk evinin gerçek son sahibi odur.
Döneminde ihtilalci Fransa ile Avusturya ve Rusya gibi devletlere karşı ittifak yapıldı, doğru bir politikadır. Sonra da Bonaparte çığrından çıkınca Fransa’ya karşı Rusya ile bir ittifak yapıldı. Amiral Uşakov ve Amiral Kadir bey arasındaki bir ittifakla Adriyatik’teki İyon adaları Fransa’nın elinden alındı ve müşterek himaye altında Yedi Ada Cumhuriyeti kuruldu. Yunanistan tarihinin bu faslı unutmamalıdır, Balkanlar ilk cumhuriyeti monarşist Osmanlı imparatorluğu ve Rusya’ya borçludur. III. Selim döneminde Avrupa ile de daimi ikamet elçilikleri kuruldu, bu bir anlamda ama sadece teşkilat olarak modern Türk hariciyesinin temeli sayılıyor, yıl 1793. Lakin suret-i katiyede Osmanlı diplomasisinin ve dış ilişkilerin tarihini ve tecrübesini ve geleneğini bu kadar yeni zamanlara koymayalım.
Bir büyük adamın 250’nci doğum veya ölüm yıldönümü uygar ülkelerde hususi tören toplantı ya da yayınlarla kutlanır. Ne yazık ki Türk kültürünün ve çağdaşlaşmamızın bu ünlü öncüsünün 250’nci doğum yıldönümünü unuttuk. Hiç değilse bu ay onun ayı olmalıydı.
Zekiydi, çok iyi şiir bilirdi
Babası III. Mustafa ölünce garip veraset sistemimiz dolayısıyla tahta şehzade Selim değil, amcası I. Abdülhamid geçti. Mamafih şunu söylemek gerekir, şefkatli ve adil bir hükümdardı. Şehzade Selim’in yani veliaht-ı saltanatın dış dünya ile temasına ses çıkarmadı. Bu dış dünya ile temas sadece müzisyen, şair ve alimlerle sınırlı değildi; bazen başkentteki yabancılarla olduğu gibi hattaFransa Kralı XVI. Louis ile mektuplaşmaya bile başladı. XVI. Louis’nin tavsiyeleri korkunç şeyler değildi. Birçok kimsenin sandığının tersine aklı başında bir kraldı, onu felaketine götüren Fransa’daki ters rüzgarlar olmuştur. Kuşkusuz ki bir veliahdın dış devletlerle ve hükümdarlarla bu gibi teması büyük Petro ve veliaht Aleksyin akıbetini düşünürsek ağır cezayı gerektirirdi. I. Abdülhamid bu eylemi reddetti ve onu sarayda sıkı bir göz hapsine aldırtmakla yetindi.
Veliahdın gözü açılmıştı, zekiydi, iyi şiir biliyordu. Musiki ustalığı ve Türk müziğindeki kompozitör olarak katkıları herkesin malumudur. Sanatı seviyordu ve sanatçıları takdir eden, hatta onlara aşırı derecede saygı duyan bir hükümdardı. Güzel Türkçesi, musiki zevki ve edebiyat yeteneği yanında hat sanatı ile ilgisi yoktu ve yazısı gayet kötüydü.
1808’de sarayda öldürüldü
Dar bir müşavirler kadrosunun kurduğu çembere girmeye müsaitti. Bu onun hem kurmak istediği yeni askeri birliklerin (olası Nizam-ı Cedid) yarattığı fesadı, hem de vergi yolsuzluklarının yarattığı etkileri ve homurtuları duyup değerlendirmesine mani olacaktır. Neticede 1807 yılında pekala önleyebileceği şehir ayaklanması ile boğazdaki kale yamaklarının (muhafız bile değil) başı Kabakçı Mustafa ihtilali ile devrildi ve saraydaki ‘Şimşirlik’ denen hücreye kapatıldı. Saltanat kendinden sonra gelen IV. Mustafa’ya yani amcasının silkine geçmişti. Öbür kuzeni II. Mahmud ile arası fevkalade iyiydi. IV. Mustafa için bu söylenemez.
Bir yıllık kaos dolu bir idareden sonra Rumeli’nin ayanları ve başı bozuk orduları adeta 100 sene sonraki bir olayı andırır şekilde başkente yürüdü. Alemdar III. Selim’in hayatını kurtaramadı. 28 Temmuz 1808’de saraydaki cinayet bir katliama dönüşecekken Osmanlı tahtının son erkeği Mahmud’un hayatı kurtarıldı ve son Osmanlı, cemaat başı olarak II. Mahmud unvanı ile tahta geçti. Bundan sonra bütün Osmanlılar onun sulbünden gelecektir.
16 nikah kıydı, çocuğu olmadı
III. Selim rivayetlere göre 16 kere nikah kıymış, bugün dahi ürolojik bir tedaviyle çok kolay çözümlenmeyecek akametten dolayı hiç çocuğu olmamıştır. İlk Avrupa tarzında portresi yapılan hükümdar odur. Alaturka musikinin büyük üstadı garp müziğini de dinlerdi. Ve saray onun döneminde büyük değişiklikler yaşadı. II. Mahmud’un Topkapı Sarayı’ndan hiç hoşlanmadığını göz önüne alırsak, bu imparatorluk evinin gerçek son sahibi odur.
Döneminde ihtilalci Fransa ile Avusturya ve Rusya gibi devletlere karşı ittifak yapıldı, doğru bir politikadır. Sonra da Bonaparte çığrından çıkınca Fransa’ya karşı Rusya ile bir ittifak yapıldı. Amiral Uşakov ve Amiral Kadir bey arasındaki bir ittifakla Adriyatik’teki İyon adaları Fransa’nın elinden alındı ve müşterek himaye altında Yedi Ada Cumhuriyeti kuruldu. Yunanistan tarihinin bu faslı unutmamalıdır, Balkanlar ilk cumhuriyeti monarşist Osmanlı imparatorluğu ve Rusya’ya borçludur. III. Selim döneminde Avrupa ile de daimi ikamet elçilikleri kuruldu, bu bir anlamda ama sadece teşkilat olarak modern Türk hariciyesinin temeli sayılıyor, yıl 1793. Lakin suret-i katiyede Osmanlı diplomasisinin ve dış ilişkilerin tarihini ve tecrübesini ve geleneğini bu kadar yeni zamanlara koymayalım.
Bir büyük adamın 250’nci doğum veya ölüm yıldönümü uygar ülkelerde hususi tören toplantı ya da yayınlarla kutlanır. Ne yazık ki Türk kültürünün ve çağdaşlaşmamızın bu ünlü öncüsünün 250’nci doğum yıldönümünü unuttuk. Hiç değilse bu ay onun ayı olmalıydı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder