KIRGIZLARIN-OGUZLARIN (TÜRKMENLERIN) TARIHI VE ETNIK BAGLARI Doç. Dr. Olcobay K. KARATAYEV

KIRGIZLARIN-OGUZLARIN (TÜRKMENLERIN) TARIHI VE ETNIK BAGLARI

Doç. Dr. Olcobay K. KARATAYEV

Kirgiz Milli Devlet Üniversitesi Tarih Bölümü Ögretim Üyesi

Türkiye Türkçesine Aktaran:

K. I. N. Mustafa KALKAN

Kirgiz-Türk Manas Üniversitesi Tarih Bölümü Ögretim Görevlisi

Orta asirlarin ilk dönemlerinde Kirgizistan’in çevresi, çesitli medeniyetlerin, dil

kusaklarinin /Fars, Türk, Arap daha sonra Mogol/ her türlü dini inanisin, akimlarin

kaynastigi, sentez haline geldigi bir arena olmustur. Ülkemizin her bölgesinde, -sinirlari

dahilinde-, konar-göçer kavimlerin ve yerlesik medeniyetlerin / medeni hayati-maiset

tarzlari / yasadiklari bilinmektedir. Elbette, bu bölgede komsu olan devletlerin

uruglarinin etnik yapilari hakkinda bilgi edinme mecburiyeti vardir. “Oguz” adini iki

bölüm altinda incelemek gerekmektedir. Oguz etnolojisi, orta asirlarda Oguz-Türkmen

dilini konusan uruglar federasyonunda veya günümüzde Türk dilinin Oguz lehçesi

kolunu konusan devletlerde / Türk, Azerbaycan, Türkmen, Gagavuz (Gökoguz) v.d/

kullanilmistir. Kirgizlarin ve Oguz-Türkmen uruglarinin arasindaki etnik baglar, M. S.

VI.-VIII. asirlardan itibaren baslamaktadir. Göktengri dinine inanan Oguz-Türkmen

uruglari, Altay daglarindan Sir Derya’nin yukari akim bölgelerine kadar yerlesmistir.

Kisaca ifade etmek gerekirse bu topraklar bugünkü Kirgizistan’in sinirlari dahilindedir.

Kirgizlarin, Oguzlar ile komsuluklari hakkinda malumat veren ilmi nitelikli kaynaklarda

oldukça degerli bilgiler vardir (Djikieva, 1988:175-179).

Akademik V. V. Barthold, Oguzlarin, Merkezi Asya’daki / Güney Sibirya,

Mogolistan / Türklerinin, Orta Asya’da yer degistiren bir bölümü oldugu, daha sonra

“Türkmen” diye adlandirildigini açiklamaktadir (Agadjanov, 1973:19). Mahmud

Kasgari, Divanu Lügati’t Türk /XI. asir/ adli eserinde asagidaki bilgileri vermektedir:

“Türkler aslinda 20 urugluk bir eldir. Ben, Rum’dan doguya kadar olan bölgelerde

Müslümanlari ve diger ülkeleri zikrettim. Rum’a yakin olarak ilk önce Peçenek daha

sona Kipçak (Kipsak-Polovets), Oguz, Yamak, Baskurt, Kay, Basmil, Yabaku ve Tatar

daha sonra Kirgizlar yasamaktadir. Kirgizlar, Çin’e (Kitay’a) yakin yerlesmislerdir

/Kasgari, Divanu Lügati’t-Türk, Taskent, C. I, s. 64/ demektedir. Kasgari daha sonra

“...Kirgiz, Oguz, Kipçak, Tuhsi, Yagma, Çaruk, Çigil gelir, dilleri temiz Türk dilidir

(Kasgari, 1960:C. I:66). “Oguzlar, Türklerin bir bölümüdür. Onlar, temiz Türkmen’dir.

Oguzlar, 22 urug olarak yasamaktadirlar. Her birinin kendine has isareti, en-damgasi

vardir” diye yazmistir (Kasgari, 1960:1-89).

Kirgizlar ile Oguz-Türkmen uruglari arasindaki etnik baglarin, Güney Sibirya ve

Mogolistan’in sinirlarindan baslayarak bugünkü Kirgizistan’in etnik sahasinda olustugu

süphesizdir. Buna urug urug, devlet tanimlamalarindaki /isimler/ yer adlari, uruglarin

en-damgalari, verilen bilgiler, folklor ile ilgili veriler, delil olarak kabul edilmektedir.

Türkmen tarihi arastirmacisi S. Ataniyazov; bugün birbirinden çok uzakta yerlesmis

olan iki devletin eski dönemlerde etnik, dil ve medeni baglari bulunan Türkmen-Kirgiz

isimlendirmelerindeki paralellige dayanarak açikladigini belirtmektedir (Ataniyazov,

1988:18). Yazar, Türkmen-Kirgiz adlandirmalarinda tekrarlanan 163 paralelligin

oldugunu ifade etmektedir. Biz, birinci elden kaynaklarda mevcut olan Kirgiz

adlandirmalarinin, Türkmen birligindeki etnik isimlendirmelerle 175 paralelligin oldugu

hatirlatmak istedik. Adlandirmalarin semantigindeki, fonetik kurulus benzerligine

dayanan çok sayidaki benzer isim, Orta asirlarin ilk dönemlerinde yakin bölgelerde

yerlesen Kirgiz-Türkmen uruglarinin /Kirgiz ve Oguz-Türkmen uruglari -O. K /

aralarinda etnik, medeni baglarin oldugunu netlestirmektedir. Kirgiz folklorcusu S.

Abdrakunov, “Manas” Destani’nin kaynaklarina dayanarak yapmis oldugu

arastirmalarda, Kirgiz ve Oguz-Türkmen etnik baglarindaki Kipçak kusaginin önemli

bir rolünün oldugunu belirtmektedir. Bu önemli fikir, ayrica farkli arastirmacilar

tarafindan defaatla arastirilmaya muhtaç görünmektedir.

Etnik baglarin menseini inanilir delillerle açiklamak gerekir. Kirgizlarin Içkilikler

urug birliginde yer alan Kandi urugunun içindeki “Türkmen” adi bugünkü Türkmenlerin

urug birligindeki /Igdir ve Çovdur uruglari-O. K/ Manas adlandirmalarinda dikkat

çekmektedir. Kirgizlarin, Içkilikler / Bulgaçilar / boy birligindeki Teyit urugunda, Orta

asirlarin ilk dönemlerinde Oguz-Türkmen etnik bölgelerinde bilinen Tekren, Köklen

/Kökülen/, Kizil Bas, Teke ve Çövdör etnik birligi vardir. Zikredilen adlandirmalarin,

iki devletin sosyal yapisi içinde yer aldigi görülmektedir, burada Türkmenlerin en

büyük uruglarindan bölünen adlar olarak bilinmektedir (bkz. Ataniyazov, 1988:52, 53,

58, 112). Kirgizistan’in topraklari dahilindeki Akman ve Arslanbap / Bazar Kurgon

Reyonu/ yer adlari, Oguz-Türkmen uruglarinin biraktigi izler olarak kabul edilmektedir.

Türkmen Salorlari’nin (Salur) birliginde yer alan “Akman” adlandirmasi, Kirgizlarin

Munduz urugunun içinde “Akman” sekline görülmektedir. IX. X. asirlarda Oguzlarin

boy birligi içinde yer alan en büyük uruglarin “Akman” ve “Karaman” adli urug

birliklerinin oldugu bilinmektedir. Bugünkü Türkmen boy birliginde “Arslanbap” adli

urug “Aslan gibi adam” anlamini düsündürmektedir (Ataniyazov, 1988:24).

Kirgizistan’daki Ak Öküz, Yedi Öküz, Kongur (Konur), Öküz, Öküz Basi v.d. yer

adlarinin, Manas Destani’ndaki Öküz-Keçüü; Öküz Ötmek, Öküz Asuu gibi yer ve su

isimlerinin etnik hususiyetlerini ön plana çikardigi süphesizdir (Moldobayev,

1995:163). Türkmen uruglarinin en büyüklerinden olan Ersari urugunun paraleli

Kirgizlarin Kesek urugunun içinde yer alarak “Ersari” sekliyle görülür. En eski Kirgiz

adlandirmalarindan biri olan “Munduz” etnik adlandirmasi, Türkmen Salorlarda

görülür. Bu adlandirmalarin iki millette mevcut olmasi Merkezi Asya’nin /Kuzey

Sibirya, Mogolistan/ etnik birliginin içinde yer aldigi anlamina gelmektedir. “Munduz”

etnik isimlendirmesi bugünkü Altay Türklerinin boy birligi içinde de muhafaza edilerek

günümüze kadar ulasmistir.

Eski iki etnik birligin isim bagina, folklorik materyallerde de rastlanilmaktadir.

Hive Hani Ebu’l Gazi Bahadir Han’in Türk Seceresi /Secere -i Türk/ adli kitabinda

Kirgizlar, efsanevi Oguz Kagan’in torunu olarak kabul edilmektedir (Abul Gazi,

1906:25). Kirgiz secerelerinde: “Mogol Han’dan Oguz Han, Oguz Han’dan Deniz Han,

Deniz Han’dan-Kirgiz türemistir. Kirgizlarin idarecile ri-yabgu seviyesindeki

yöneticilerini “Inal” olarak isimlendirdikleri malumdur diye ileri sürülen fikirler vardir

/Sanciraci Canibayoglu Saparbek, urugu Bargi, 1908 yilinda dogmus, Alay Örönü,

Kabilan Köl Köyü/. Kirgizlarin, Kipçak urug birligi içinde yer alan “Yolatan” adinda

taninan bir urugu vardir. Türkmenistan’daki boy birliginden sorumlu olan idare,

Yolatan boyunu bilmektedir. Uuz (Oguz) Han-Manas’in eski atalarindan biri olarak

isimlendirilmektedir. Sanciralara göre, Güney Misir’a ve Bati Baray’a kadar olan

yerlerde yasayan ülkeleri boyun egdirerek, güçlü imparatorluk tesis eden büyük bir

kagandir.

Kirgizlar, Oguz Kagan’i, “Uuz Han” diye isimlendirmislerdir (Manas, 1995:307).

Kirgiz etnografi I. B. Moldobayev, “Manas” destani ile ilgili olarak yapmis oldugu

çalismalarda Kirgiz-Türkmen /Oguz-Türkmen/ etnik yakinligi hakkinda birçok

benzerlik örnegi vermektedir (Moldobayev, 1995:159, 165). Ebu’l Gazi’nin verdigi

bilgilere göre Oguz-Türkmen uruglarinin Orta asirlarin ilk dönemlerinde yerlesmis

olduklari yerler, doguda Issik Köl, batida Kara Kum, güneyde Yenikent sehirlerine

kadar olan bölgelerdeki boylar meskun olduklari yerleri belirlemislerdir. Türkmen halk

edebiyatinda (agizdan agiza aktarilarak gelen haberlerde) efsanevi Oguz Kagan’in

merkezinin (ordasi-otagi), Issik Köl’de bulundugu zikredilmektedir (Ist.

Turkmenskoy; 1974:177). Kirgizlarin ve Türkmenlerin / Oguz–Türkmenlerinin /

birliginin Orhon-Yenisey kitabelerinde, Kasgarli Mahmud’un “Sözlügü”nde, Çin

yilliklarinda, Arap-Fars kaynaklarinda belirtilen Merkezi Asya’ya / Güney Sibirya,

Mogolistan’da yasayan boylar/ yakin yerlerde yasayan boylar olarak bilinen: Tatar /

Mungus / Tatar/ Alili / Kipçak-Kipcak / Alili / ,Tata / Solto /-Tatlar / Arsari / ,Toguz /

Bagis /-Dokuz /Olam/ Çarik / Kitay / -Çarik / Teke, Geklen/ Kizil Bas / Teyit / -Kizil

Bas / Ermeli /, Cabagi / Saruu / Yabi / Geklen / , Ay Tamga / Saruu / -Ay Tamgali /

Nuratin Türkmenleri / ,Üç Ok / Basiz / -Üç Ok / Ermeli /, Üçok Tamga / Kangdi / -

Üçok / Türkmenlerin en büyük boy birligi /, Munduz-Munduz / Arsari /, Teke / Teyit / -

Teke / büyük boy birligi / , Barak / Adigene / -Barak / Geklen /, Manas / Çekir Sayak / -

Manas / Igdir / v.d / boylar dahil edilir. Adlandirmalar, iki milletin etnik baginin eski

Türk devrinden basladigini göstermektedir. Bununla birlikte, Kirgiz ve Türkmen sosyal

birligine giren Mogol etnik birligine deginirsek bu boylar söyledir: Nogay-Nogoy /Çerik / -Nogoy / Hatap /, Kalmak / Teyit / -Kalmak / Ata, Çovdur / , Gerey / Dööles / -

Girey / Teke / , Merkit / Dööles / -Merkit / Salor / Mogol / Orgu / -Mogolciklar / Alili / ,

Mangit / Mungus / -Mangit / Arsari /, Kongurat – Gongurat / Alili / v.d / . Bu örnekler,

iki milletin etno-genetigindeki tarihi etaplarin birbirine olan benzerligini

göstermektedir. Yukaridaki etnik isimlendirmeler, bugünkü Azerbaycan’in cografi yer

adlarinda da görülmektedir. Onlar asagidaki gibidir: Kayalu / Kay /, Ganlikend / Kanli-

Kangli / , Uygurkend / Uygur /, Bayatli / Bayat / v.d.

Etnolojik isim paralelliklerine dikkat edilirse bazi Kirgiz uruglarinin Türkmenler

ile çok yakin etnik yakinliklarinin oldugu görülecektir. Örnek olarak Kirgizlarin Teyit

urugunun birligindeki adlandirmalar ile Türkmen adlandirmalarinin 14. Kecek

urugunun-15, Mungus- 19, Bagis - 22, Basiz- 17, Sari Bagis - 31, Çekir Sayak- 17,

Agigene urug birligi- 34, v.d. paralellikler hatirlanmalidir. Asagida etnik, tarihi baglari

ispatlanan Kirgiz-Türkmen / Oguz-Türkmen / etnolojik isim benzerliklerinin paralel

isim tablosu verilmistir:

Kirgiy / Cetigen / -Kirgili / Mukri 1/, Çarik / Kitay / - Çarik / Geklen / Börü /

Adigene / -Beri / Teke /, Nogoy / Çerik, Kitay / - Nogay / Hatap / Kudaykul / Çerik / -

Kudaykuli / Emreli /, Derbis / Cetigen / -Darvis / Emreli / Teken / Teyit / -Tekren /

Arsari /, Kalmak / Teyit, Bagis /-Galmik / Ata, Emreli, Geklen /, Geklen / Teyit / -

Geklen / Büyük boy birligi /, Kyaldar / Teyit / -Kyal // Kyallar / Bayat, Emreli /, Bayat /

Teyit / -Bayat / Türkmenlerdeki Büyük boy adlandirmalari /, Kaska / Basiz, Teyit,

Kipçak / -Gaska / Arsari /, Kizil Bas / Teyit / =/ Gizil Bas / Arsari, Emut (Yemut), Ata /

,Cindiler / Mungus / Cinli / Arasri, Olam, Tere, Sarik /, Kesek / Büyük uruglarin

adlandirmasi /= Alti Kesek / Çovdur /, Altinçi / Kesek / = Altilar / Arsari / Atalar /

Teyit, Kesek /= Ata/ Büyük Türkmen Urugu /, Abil / Teyit / = Avil / Olam /, Bekler /

Teyit / = Begler / Alili, Arsari /, Ersari / Teyit / = Arsari / büyük urug adlandirmalari /,

Kön Köçök / Teyit / = Köçök / Emreli / Karga / Kesek, Mongoldor / = Garga / Ata,

Geklen /, Kizil Ayak / Kesek / = Gizil Ayak / Arsari /, Kizil Bas / Kesek, Kipçak /

=Gizil Bas / Teke, Geklem, Arsari, Çovdur / Padar / Kesek / = Padar / Geklen /, Ay

Tamga / Saruu / Döölös /, =Aytamg ali / Nuratinlik Türkmenlerde /, Gerey / Döölös / -

Girey / Teke, Arsari, Geklen /, Karinçi / Döölös / = Karinlar / Teke /, Kos Tamga /

Döölös / = Gos Tamg ali / Nuratinlik Türkmenlerde /, Merkit / Döölös /,Merkit / Salor /,

Babaçal / Boston/ = Babaçal / Emut/, Batir / Basiz, Boston, Mungus / = Batir / Arsari /,

Karcaadi / Boston / = Garcav / Arsari /, Orustar / Cediger / = Orus / Olam, Emut, Salir /,

Sazan / Boston / = Sazanda / Emreli /, Sari / Mungus / = Sari / Arsari, Emreli, Salir

Teke / , Mangit / Mungus / = Mangit / Arsari /, Kazak / Kazak, Mungus, Solto / =Gazak

/ Anevli / Arsari / Bayat / Sarik /, Arik / Mungus / Bugu / = Arik / Arsari, Emut, Ata,

Teke /, Kara Moyun /, Cetigen, Mungus /, Gara / Arsari /, Canibek / Mungus, Cetigen,

Bugu / = Canibek / Sarik /, Tü mön / Mungus / = Tümön / Teke /, Bagaçi / Mungus / =Bagaca / Ata, Teke, Sarik / Kipçak / Gipçak / Alili /, Carti Bas / Kipçak / = Carti / Salir

/, Omonok / Kipçak / = Amanek / Yesgi /, Kabil / Kipçak / -Gabil / Teke /, Surnay /

Kipçak / = Surnay / Teke /, Parça / Kipçak / = Parça / Çovdur /, Toguz / Kipçak / =

Olam /, Çiçvas / Kipçak; Mungus / = Çiçmaç / Nuratinlik Türkmenlerde /, Kara Ton /

Cediger / = Kara Içmek / Teke /, Kulcabay / Cediger / = Gulcabay / Sarik /, Bayandi /

Cediger / = Bayandur / Bayandu, Geklen /, Niyaz / Cediger, Sari Bagis / = Niyaz /

Geklen /, Sadik / Cediger, Basiz / = Sidih / Sarik /, Mongol / Bagis / = Mongol / Alili /,

Ak Köynök / Bagis / = Ak Göynök / Emut, Alili /, Kök Moyun / Bagis / = Kök Boyun /

Teke, Ahal /, Sapalak / Munduz, Bagis / = Sabalak / Salir /, Sopu / Bagis / -Sopi /, Ata ,

Sih, Ömut, Bayat /, Atake / Bagis, Adigene, Kitay / = Atake / Arsari /, Toruk / Bagis / -

Toruk / Emut /, Çerik / Bagis / = Çerikli / Nuratin Türkmenleri /, Bitike / Bagis / = Bitik

/ Hidirli /, Acibek /, Bagis, Kongurat, Solto / = Acibek / Geklen /, Torgoy / Cetigen,

Saruu / = Torgoy / Arsari, Sarik /, Çagir / Azik / -Çagir / Arsari /, Cabagi / Saruu / -Yabi

/ Geklen / ,Karagul / Çeriik / = Garagul /, Süyündük / Kipçak / = Söyindik / Teke /,

Yerdenehediger /-Erden / Sarik /, Seyit / Bagis, Saruu / = Seyit / Anevli /, Isa / Bagis /

Mungus / = Isa / Ata, Salir /, Tüktüü Kurt / Saruu /= Gurt / Sarik, Salir, Sih /, Kizil Kurt

/ Döölös / = Sarik, Salir, Sih /, Çayan / Saruu / = Çayanli / Salir / Balikçi / Saruu / =

Balikçi / Arsari, Emreli /, Seker / Saruu, Kitay / = Sekerek / Arsari /, Çokoy / Cetigen /

= Çokay / Yesgi-Esgi /, It Emgen / Cetigen /- It Emen / Teke /, Kuttuk / Kongrat /

Kusçu / = Gutli / Teke /, Tülkü / Kongrat, Solto, Sari, Bagis / = Tilki / Teke, Emreli /,

Kargatay / Kongrat / = Garga / Ata, Emreli, Teke /, Toktomus / Basiz, Kongrat / =

Togtamis / Geklen, Tekren /, Kerki Tamga/ Basiz, Sayak / = Kerki / Teke /, Kaman /

Basiz /-Çoçkalar / Sayatli /, Karagana / Basiz / = Garagana / Mukri / Tayçi / Basiz / =

Tayçi / Esgi /, Bakti / Basiz, Kitay / = Bagti / Karadasli /, Asir / Basiz /=Asir /Arsari /,

Temir / Basiz / Bugu /-Temir / Arsari /, Çotur Kaman/ Basiz / = Çotir / Çovdir /, Kara

Çolok / Basiz /-Çolok / Arsari, Salir /, Abdulla / Basiz / = Abdilla / Arsari /, Itiman /

Basiz / = Itemen / Teke /, Sari Küçük / Basiz / = Gücük / Arsari, Ömut, Teke /, Bögöcü /

Kitay / = Bagaci / Ata /, Bolku / Kitay / = Bolko / Olam /, Togalak Bas / Kitay / =

Togalak / Teke, Çovdur /, Çarik / Kitay / = Çarih / Geklen, Nohurli, Teke /, Çoton /

Kitay / = Çotan / Teke /, Kusçu Sol Kanat’taki büyük urug / = Gusçu / Arsari, Abdal /,

Sakaldi / Kusçu / =Sakalli / Arsari, Emut /, Munduz / Sol Kanat’taki büyük urug / =

Munduz / Ar Sari /, Akman / Munduz / = Akman / Salir /, Zulum / Munduz / = Sulum /

Ata /, Serdar / Munduz / = Serdat / Emut /, Ka rmis / Munduz / = Garmis / Ata /, Ötömüs

/ Munduz / = Utamis / Teke /, Manas / Munduz, Çekir Sayak / = Manas / Igdir, Çovdur

/, Musa / Munduz / = Musa / Ata / Salir / Camgirçi / Munduz / = Yagmirçi / Hatap /,

Sükür / Adigene, Bugu, Munduz / = Sükür / Ata /, Kedey / Bugu / Çekir Sayak / =

Geday / Hocali /, Egizey / Bugu / = Egizli / Arsari /, It Bok / Bugu / = It / Teke /,

Ayuuke / Sari Bagis / = Ayi / Ilili, Geklen, Nohurli /, Cantay / Sari Bagis / = Cantay /

Sarik /, Tazdar / Sari Bagis, Adigine / = Daz / Emreli, Salir, Teke /, Atamat / Sari Bagis

/ = Atamat Sarik /, Tomolok / Sari Bagis / = Togalak / Geklen, Çovdur /, Bay / Sari

Bagis / = Bay / Arsari, Emut, Ata /, Ak Kulak / Sari Bagis /= Ak Kulak / Arabaçi /,

Abdrahman / Sari Bagis, Adigene / Abdrahman / Nohurli / Çala Manap / Sari Bagis / =Çala / Alili, Sarik, Teke /, Suban / Kipçak, Sari Bagis / = Suvan / Arsari, Abdal /, Çerik

Sayak / Sag (Ong) Kanat’taki büyük urug / = Çekir / Emreli, Gekleng, Salir, Sarik /,

Taylak / Çekir Sayak / = Taylak / Bayat /,Çal / Çekir Sayak / = Çal / Bayat, Emut, Teke

/ Kongur Uulu / Çekir Sayak / = Gongurlu / Arsari /, Koton / Çekir Sayak /=Gotan /

Alili /, Sokuçu / Çekir Sayak / =Soki / Çovdur /, Mongoldor / Sag Kanat’taki büyük

uruglar / = Mogolciklar / Alili /, Çolok / Tuuma Mongoldor / = Çolak / Arsari, Teke /

Tuuma Tukum / Nayman / = Tugum / Ata /, Baki / Mongoldor, Börü / = Baki / Nohurli,

Emreli / Üç Uruk / Mongoldor / = Üç Urug / Sarik, Teke / Tecik / Cuu Murun /=Teziki /

Geklen /, Aci / Solto /= Aci / Sarik /, Tata / Solto / = Tatlar / Arsari, Geklen /, Kara

Mergen / Solto / = Gara Mergen / Sarik /, Teke / Solto / = Teke / Türkmenlerin büyük

boy birligi /, Calayir / Solto / = Calayir / Alili /, Duvana / Sayak / = Divana / Arasari /,

Ak Teri / Sayak / = Ak Deri / Arsari /, Ala Köz / Sayak / = Ala Göz / Teke /, Sarik /

Sayak / = Sarik / Emreli /, Tagay / Sayak / = Taga / Arsari /, Sarva / Adidine / =

Sarvanli / Emreli /, Abis / Adigine / = Abis / Arsari /, Barak / Adigine / = Barak /

Geklen / Emreli / Nuratin Türkmenle ri /, Atabay / Adigene / = Atabay / Emut /, Gedey /

Adigene / = Gedey / Hodcali /, Çala / Bas / Adigene / =Çala Bas / Çandir /, Karça

/Arsari / Koturak / Adigene / = Gotur / Teke /,Çaldar / Adigene / = Çallar / Emreli,

Teke, Çovdur / Kirk / Adigene / = Girk / Geklen / Emreli, Teke /, Kongur / Adigene / =

Gongur / Teke /, Nazarkul / Adigene / = Nazarkuli / Geklen /, Karatay / Teyit / = Gara

Tayli / Emut /, Moldo / Çerik / = Mollo / Emreli /, Cakip / Çerik / = Yakup / Ata /

Arstanbek / Çerik / = Arslan / Alir / Çala / Döölös / = Çala / Alili / Tokoy / Boston / =

Togoy / Hatap /, Ovez / Kipçak / = Oveyaz Kopek / Salir v.d.

Etnik baglar, uruglar arasinda kullanilan en-damgalarin benzerligiyle de tespit

edilebilmektedir. Uruglarin kullandigi en-damgalar, totem gibi uruglari uruglardan,

etnik guruplarin birini digerinden ayirmak içinde kullanilmakla birlikte, etnik karakter

anlamini ifade etmektedir. Damganin, milleti olusturan boy birlikleri veya urug

federasyonu içinde önemli islerde, özel mülke, dörtlük mala isaret koymak için

kullanilmadigi bilinmelidir, konar göçerlerin simgelerini-sembollerini tanimlayan,

sadece uruglarin damgalarinin kendine has özel bakis açisinin olmadigi, urugun

damgasina saygi duyularak büyük bir hürmet-kutsallik ifade ettigi bilinmelidir. Asagida,

Kirgiz, Oguz-Türkmen ve eski Oguz uruglarinin en-damgalarinin benzerlikleri

gösterilmektedir:

Dipnotlar 

1 Paralelliklerde Kirgiz adlandirmalari ilk olarak, Türkmen adlandirmalari ikinci olarak verilmistir
(O. K).

KAYNAKLAR
AGADJANOV S. G., Karriev A., Osnovnie Problemi Etnogeneza Turkmenskogo
Naroda, Moskva, 1973, s. 19.
ATANIYAZOV S., Etnonimi v Turkmenskom Yazik, Avtoreferat Doktora.Diss.,
Ashabad, 1990, s.44.
ATANIYAZOV S., Slovar Turkmenskih Etnonimov, Ashabad, 1988, s.188.
DJIKIEVA A., Etnokulturnie Svyazi Turkmen c Sosednimi Narodami po Dannim
Istoriçeskih Predaniy, Voprosi Sovyetskoy Tyurkologii, Ashabad,
1988, s.175-179.
MOLDOBAYEV I. B., “Manas”-Istoriko-Kulturniy Pamyatnik Kirgizov, Biskek,
1995, s. 310.
ABUL GAZI., Rodoslovnoe Drevo Tyurkov, Soçinenie Abul Gazi, Hivinskogo Hana
/ Per. i. Predisl., G. S. Sablukova / , Kazan, 1906, s. 240.
Manas: Entsiklopediya, C. II, Biskek, 1995, s. 457.
Istoriya Turkmenskoy SSR, C. I, Ashabad, 1974, s. 457.
KOSGARIY Mahmud., Turkiy Suzlar Devonu, (Prev:S. Mutallibov), C. I, Toskent,
1960, s. 340