14 Ağustos 2012 Salı

Türk müslümanlığı -Prof.Dr. İlhami Güler

                             Türk müslümanlığı
Türk dindarlığı, domuz etinin haram olduğu ve yenmemesi gerektiğinde çok hassastır. Ama aynı titizliği rakı içme, şarap içme konusunda göstermez. Rakı, Türklerin 'millî' içkisi haline gelmiştir.


 Türk Müslümanlığının bir yönetici-bürokrat sanatçı ve zengin katı; bir de halk katı vardır. Birinci tabakanın dindarlığı söylem düzeyinde 'Benim dedem de hacıydı', 'Ninemin de başı örtülüydü', 'şekil önemli değil (ibadetler kastediliyor), önemli olan kalp temizliğidir', 'Benim kalbim temiz'... vs. şeklinde aktüelleşir.

Eylem düzeyinde ise genellikle mübarek gecelerde içki içmemek, kandil simidi yemek, yakınlarının cenazesine yarım başörtüsü ve siyah gözlükle katılmak ve Ramazanda oruç tutmak şeklindedir. Halk katında ise, beş vakit (% 45) veya Cuma (% 84) namazı kılma, hacca gitme (% 17), oruç tutma (% 91) şeklinde ibadetlerin ağırlıkta olduğu bir dindarlık tarzı yaygındır. Biz aşağıda bir bütün olarak 'Türk Müslümanlığı'nın bazı karakteristik özelliklerini fenomenolojik yöntemle gözlemlemeye çalışacağız.

Kur'an'da Allah'a imanı desteklemek, canlı tutmak ve ahlâka yardımcı olması amacıyla konulan ibadetler, bağlamlarından, amaçlarından koparılarak kendileri bizatihî amaç ve dinin en önemli ve neredeyse dinin tamamını ifade eden unsurlar haline getirilmiştir. Zamanla tekrar edile edile alışkanlık haline gelerek rutine binen bu ibadetler, amaçlarını büyük ölçüde yitirmişlerdir. Bu ibadetler Allah'a "borç ödeme" mantığı ve ahirette "sevap" kazanma amacına indirgenmiştir. Kur'an'da inanç, imanın temeli; ibadetler de iman ve ahlâkın yardımcısı konumunda iken; aradan iman ve ahlâk kaybolmuş, inanç ve ibadetler bunların yerini almıştır.


Kur'an kursları olayı Türk Müslümanlığını özetleyen başka bir gerçektir. Önemli olan ilâhî kelâmın mânâsını kavramak değildir. Önemli olan, ilâhî kelâmı Arapça okuyabilmeyi öğrenmektir. Ramazanlarda 'hatim' indirme ve ölülere bağışlama; ölülerin arkasından 'mevlid' okutma ve kandil gecelerinde (dualar kabul edildiği için) ibadet ve dua ile hem dünyalık beklentilerimizi karşılama hem de ahiret için bol sevap kazanma Türk insanının tipik dindarlık tezahürleridir.


Alevî dindarlığı ve din anlayışı (Türk Müslümanlığının önemli bir tezahürü olarak), sosyolojik olarak kırsal kökenli ve Şamanizmle birlikte birçok İslâm öncesi kadîm inançların karışımı bir sentezdir. Türk Müslümanlığının bu versiyonu, İslâm'ın beş şartından dördünü de atarak din ve dindarlığı "Kelime-i şehadet"e indirgemiştir. Alevîliğin, Kur'an ve sünnet etrafında dönen bir söylem olma yerine, Hz. Ali'nin mitleştirilmiş kişiliği etrafında oluşan bir söylem olduğu bilinmektedir. Alevîlikteki "Ali"nin tarihsel Ali değil, mitleştirilmiş Ali olduğu herkes tarafından bilinmektedir. Tıpkı Hıristiyanlığın tarihsel İsa yerine, tanrılaştırılmış İsa etrafında oluşturulduğu gibi.


Türk toplumunun ideal dindar tipi 'abdestli-namazlı', 'namazında-niyazında', 'namazında-orucunda', sarıklı-sakallı',  hacı, örtülü-tesettürlü (örtünün 'irtica' alâmeti olduğu icadı yeni çıktı, topu topu yirmi yıllık hikaye) insanlardır. Hacca gitmek isteyenler genellikle ömr-i ahirinde bu ibadeti ifâ eder. Çünkü 'hacı'lığı 'taşıması' gerekir. O da dünya işleri ile uğraşırken olmayacak bir şeydir. Ancak, hacca gidenlerin çocukları da 'hacı'lık statüsünün güvenilirliğini ranta dönüştürmesini bilir. "Hacıoğulları" işyeri tabelalarına yansır. İman Türklerde inanç olarak algılandığı için, dışarıya taşan bir sonucu olmadığı için 'iman ile paranın kimde olduğu bilinmez'. İman, son nefes verilirken lazım olduğu için 'dünyada mekân-ahirette iman' gerekir.


Türk dindarlığı, domuz etinin haram olduğu ve yenmemesi gerektiğinde çok hassastır. Ama aynı titizliği rakı içme, şarap içme konusunda göstermez. Rakı, Türklerin 'millî' içkisi haline gelmiştir. Atalarımızın 'kımız' içmesi gibi. Erkekleri bekareti önemser, oysa kendisi zinadan kaçınmaz ve bunu meşrulaştırır (çapkın, hovarda). 'Namus' uğruna kolayca cinayet işler. Namusunu temizler.

Toplumsal ahlâka gelecek olursak; Türkler, Kur'an'da sadaka, infak ve zekât olarak ifade edilen 'yardımseverliği' hakkıyla yerine getirirler. Misafirperverdirler. Ancak, haksız kazanç ve hırsızlık alabildiğine yaygındır. Hele kamu malı, devlet malı olunca 'Devlet malı deniz, yemeyen domuz' kuralı geçerlidir. Kendinden olmayanları sömürme kabiliyeti yoktur; ancak, kendinden olanlara karşı aynı hassasiyeti göstermez. Yaptığı işi hakkıyla ve dürüst olarak yapmaz. İşin hilesine kaçar, tembellik eder. İdeal olan 'salla başını, al maaşını'dır. 'İşini bilir' sözü Türkçe'de lafzî anlama gelmez, işin hilesini bilir anlamına gelir. Kısa yoldan 'köşe dönme' ile zengin olma, işi 'beleşe getirme' idealidir. Türkler zora gelmez, 'işin kolayını tutmak' daha doğrudur. Terlemez, üretmez. Rant yoluyla, faizden, piyangodan, totodan, lotodan, defineden kısa yoldan zengin olmayı düşler. Yalan söylemekte bir beis görmez. 'Yalandan kim ölmüş' ki. Araplar kadar olmasa da sözünde fazla durmaz. 'Sözün sened' olduğu dönemler geride kalmış; çek-senet mafyası türemiştir. Kur'an'daki 'cahiliyye' kavramının anlam içeriğine yakın bir şekilde çok kötü bir 'gurur' anlayışı vardır. Gururuna dokunanı çekip vurur. 'Burnundan kıl aldırmaz'. Erkeklik gururuna dokundurtmaz. Gösterişe çok düşkündür. Yaptığı birçok şeyi "görsünler diye" yapar. İşimiz, gücümüz: 'el-alem ne der', "Acem peh peh'i, Türk poh poh'u sever." Yani israfa gömülmüş durumdayız. 'Yerli malı' kullanmak ve tutumluluk otuzlu yıllarda kalmış bir masaldır.


Özetle, bu söylenenler bir öz-eleştiridir. Diğer Müslüman milletlerle mukayese edilerek söylenmiş şeyler değildir. 'Onların bizden neresi iyi' denebilir. Ancak, 'Türk Müslümanlılğı' denen olguya Kur'an'ın ortaya koyduğu "iman ve salih amel" ilkeleri açısından baktığımız da, hiç de iyi bir yerde olduğumuz söylenemez. Ev taşımasında olduğu gibi, bir din, doğduğu, yurt, millet ve dilden başka bir yurt, millet ve dile taşınırken bazı zaiyatlar olur. Yeni kimliğin üzerinden bir de bin senelik bir zaman geçince, bazı inhirafların olması kaçınılmazdır. Türkler kimliklerinin ontolojik kurucu bir unsuru olarak İslâmiyeti kabul ediyorlarsa, onu biraz daha ciddiye almak zorundadırlar.

Hiç yorum yok: