Sabetayistler'in yoğunluğu ile bilinen Bülbülderesi mezarlığı hakkında bugüne dek çok konular işlendi, söylendi, farklı iddalarda bulunuldu. Fakat buradaki mezartaşlarının ne anlama geldiklerini bu mezartaşlarının ne anlamlar içerdiklerini, Yahudilik ve Kabala literatüründe ne gibi bir anlamları olduğuna dair bir çalışma yapılmadı. Bazı yazarlar Bülbülderesi mezarlığının Selanikliler bölümünde yatanların Sabetayist kökenli olmadıklarını iddia etmekteydi. Peki müslüman mezarlıkları dinen bu kadar ihtişamlı, gösterişli ve bu kadar sembollerle dolu olabilir mi ? Buradaki mezarların üzerlerindeki mezartaşlarında şiirler, ağıtlar, manalı sözler yazmakta ve fotoğraf portleri ile de süslenmektedir. Mezarlarda Çerçeveli Fotoğraflar, Obeliskler, Süleyman Tapınağının İki girişini sembolize eden Jakin Boaz Sütunları, Üç başlıklı Mermer Sütunlar, mermer kabartmalı yüksek sütunlar, akasya motifleri ve birbiri ile tokalaşan el sembolleri ve ezoterik işaretler yer almaktadır. Yani genel olarak bir Müslüman mezarlığında olmayan bu sembolleri Bülbülderesindeki mezartaşlarında bulabilirsiniz. Burada Karakaşlara ve Kapancılara ait mezarların çoğu Kıbleye'de bakmamaktadır.
Yahudi mezarlıkları Ortaçağ'a doğru kabirlerin yerini herkesin gömüldüğü büyük mezarlıklara bırakmış, buna paralel olarak kabrin mimari biçimi değişmiş, mermerden veya taştan sanduka şeklinde kabirler yapılmıştır. Yahudilik'te ölümle ruhun bedenden uzaklaştığına ve bu dünya ile ilişkisinin bittiğine inanılır, kabirde yatan cesedin herhangi bir ıstırap çekeceği düşünülmez. İslâm geleneğinde mevcut kabir azabı veya sorgulaması inancına Yahudilik'te rastlanmamaktadır.
Hadis-i şeriflerde kabirler üzerine konan taşlara ve gelişi güzel yazılar yazılması yasaklanmıştır. (İbn Mâce, Cenâiz, 43; Tirmizi, Cenaiz, 57)
Ulemanın çoğu kabrin üstünün deve hörgücü gibi yapılıp yerden bir karış kadar yükseltilmesinin mendup, daha fazla yükseltilmesinin ise mekruh olduğunu beyan etmişlerdir. Ayrıca kabirlerin mermer, taş malzemeyle masraflı ve gösterişli bir şekilde inşası da caiz görülmemiştir. Ebu Yusuf'a göre, Kabirlerin üzerine oda veya kubbe gibi şeylerin yapılması tahrimen mekruhtur. Fakihlerin çoğunluğu, kabre yazı yazıl¬masını yasaklayan hadislerden hareketle ma-hiyeti ne olursa olsun kabir üzerine yazı yazmayı mekruh saymıştır. (T.D.V İslam Ansiklopedisi, Kabir Maddesi - Fıkıh, Ankara, 2005. Cilt : 24, s.234)
Mezarın şekli hususunda son olarak şunu söylemeliyiz ki Müslümanın mezarı, sade, tabii ve mütevazi, mezar yapımında kullanılan malzeme de basit ve ucuz olmalıdır. Hadislerde gelişi güzel yazının bile yazılmasının yasaklanmasına rağmen, Bülbülderesi Mezarlığının Selanikliler bölümünde şiirler, manalı sözler ile kitâbeler sergisi haline getirilmiş, mermer sütunlu ihtişamlı yapılarla üzerleri kapatılmıştır. Müslüman mezarlıkları bu kadarda ihtişamlı olamaz.
Buradaki kişilerin ne olduğundan çok mezartaşlarının ne anlamlar taşıdıklarını biraz inceleyelim.
Bülbülderesi, Üsküdar Selanikliler sokağı arasında Selanikliler'in çoğunlukta olduğu Karakaşlar ve Kapancı cemaatinin de defnedildiği mezarlıktır. Mezarlığın Selanikliler tarafı Sabetaist mezarlığı olarak da zikredilmektedir. Burada sanat camiasından bürokratına, bilim dünyasından, siyasetçisine birçok önemli ismi bulabilirsiniz. Bu mezarlıkta birçok müslüman mezarlığında bulunmayan, müslüman mezarlarından ayırt edilebilecek birçok unsur bulunmaktadır. Çok eski mezar taşlarınında bulunduğu mezarlıkta, her mezar taşının üzerinde gizli anlamlar içeren semboller ve motifler vardır.
Bülbülderesi Mezarlığı Sabetayistler için özel bir önemi vardır. Sabetay Sevi ve yirmialtı halifesinin soyundan olmayan kimsenin buraya gömülememesidir. Buradaki aileler birbirleri akraba ve ayrıyetten cemaatin en önde gelen aileleridir.
Sabetay Sevi ve yirmialtı halifesinin soyundan olmayan Sabetaycı aileler ise; Feriköy, Aşiyan, Zincirlikuyu, Karacaahmet, Edirnekapı, Nakkatepe gibi mezarlıklarda, cemaate ait adalara ve bölümlere gömülmektedir. ( Rüştü Karakaşlı, Nazif Özge ve Gerçel Ailesi, Sosyalist Kültür Dergisi, 2009)
Selanik doğumlu Yazar Münevver Ayaşlı hatıralarında Bülbülderesi mezarlığı için şunları söylemişti:
"Dönmeler İstanbul’da da yine eskisi gibi İzmir’de Selanik’te olduğu gibi yaşamışlardı. Dönmelerde o kadar fark gözetenler vardı ki,kendi mezarlıklarına gömülmek isterler, zinhar Türk Müslüman mezarlıklarına gömülmek istemezlerdi. Kendi mezarlıkları Üsküdar’da Bülbülderesi Mezarlığıdır. Çok çok bakımlı müslüman mezarlığından çok hristiyan mezarlığına benzer." (Ayaşlı, Münevver, Rumeli ve Muhteşem İstanbul, Timas Basim Ticaret San., 2003, İstanbul, s.99)
Ölülerini hala Bülbülderesi Mezarlığına defnetmektedirler. (Yalçın, Soner, Efendi Beyaz Türklerin Büyük Sırrı, I.Baskı, İstanbul, 2004, s. 43)
Amerikalı Araştırmacı İrwin M.Berg, "Dönmeler Kimdir ?" isimli makalesinde, Bülbülderesi mezarlığında yaptığı gözlemeleri şöyle belirmektedir:
"Sabataycıların kendilerine özgü mezarlıkları vardır. İstanbul Üsküdar Bülbülderesi mezarlığı Karakaşlara ve Kapancılara aittir. Kapancıların ve Karakaşların mezarları birbirinden ayrıdır. Maçka Mezarlığı, Dönmelerin diğer bir kolu olan Yakubilere ait olan bir mezarlıktır. Daha bilinmeyen Dönme mezarlıklarıda vardır. Bülbülderesi Mezarlığında ki mezar taşlarının üzerinde fotoğraflar, yazılar, manalı sözler vardır. Bilakis fotoğrafları olan aileler dönme oldukları hemen belli ederler. Bazı mezartaşları İslami simgeler taşır, mezartaşlarında Ruhuna Fatiha yazar, fakat bu mezarlıkların çoğu kıbleye bakmaz. Bir mezartaşında manalı bir kelime görmüştüm. Bana bu nağmenin Sabetaycılar’ın inanç esasları içinde anlaşılabilecek gizli manalı nağmeler olduğunu söylemişlerdi. Sakladıkları kimliklerini mezartaşlarında manalı şiirlerle belirtmişlerdi." (İrwin M.Berg, Who are the Donmeh, 2008. www.kulanu.org)
Bülbülderesi Mezarlığındaki Mezartaşlarında Portreli Fotoğraflar
Bülbülderesi mezarlığındaki Kapancılar ve Karakaşlar bölümündeki dönme mezarlarının üzerlerinde portreli fotoğraflar ve mezarların üzerlerinin kapalı olduklarını görürsünüz. Bunlar dönmeleri, diğer müslüman mezarlıklarından ayıran en önemli özelliktir. ( Baer, Marc, The Donme - Jewish Converts, Stanford University Press, 2009. p.204)
Sabetayizm Araştırmacılarından John Freely’nin Sabetay mezarlıkları araştırmalarında Bülbülderesindeki gözlemlerini şu şekilde aktarmaktadır:
"Bir yaşlı kadın bir mezarın başında dua ediyordu, mezar taşını öptü ve sağ eliyle sevgiyle sıvazladı. Yaşlı kadın sonunda yerden bir küçük taş aldı ve bunu özenle mezartaşının üzerine bırakmıştı." Freely, burada tipik bir yahudi adetinin Bülbülderesinde tekrar edildiğine işaret ediyor. (Freely, John, The Lost Messiah, Penguin, 2001, p.257)
Bu mezarları müslüman mezarlarından ayıran en önemli özelliği bir çoğunun kıbleye bakmayışıdır. Buradaki Mezarlıkların, Yahudi mezarları gibi üzerleri kapalıdır. Sabetaycıların masonlukla paralel olan ortak noktalarından biriside simgelere ve sembollere önem vermeleridir. Bülbülderesinde ki kabalistik ve ezoterik anlamlar taşıyan mezartaşlarındaki sembollerin Yahudilikte olduğu gibi Masonlukta da anlamları vardır. Sabetayistlerin mezartaşlarındaki gizli şifreleri, Bülbülderesinin dışındaki diğer mezarlıklarda da bulabilirsiniz. Çerçevelenmiş fotoğraflar, Tevrat ve Kabala kaynaklı Süleyman Tapınağının İki Girişindeki Jakin ve Boaz sütunlarını, obeliskler, lahitler ve sandıklar, akasya motifleri, birbirine sarılmış eller vb. bulabilirsiniz. Nitekim mezarların bu kadar gösterişli ve anlamlı semboller içermesi Tevrat ve Kabala kaynaklıdır. Sabetaycılar mezartaşlarında bile kökleri olan Yahudilik’in ve Yahudi mistizmi Kabala’da anlamlar içeren gizli sembolleri kullanmışlardır.
Birbirine Sarılmış İki El ve Akasya Sembolü – Bülbülderesi Mezarlığı
Birbirine Sarılmış İki El Sembolü – Bülbülderesi Mezarlığı
Bu sembolleri Yahudi Mezarlıklarındada sıkça görebilirsiniz.
RAB'bin azarlamasından, Burnundan çıkan güçlü soluktan, Denizin dibi göründü. Yeryüzünün temelleri açığa çıktı. RAB yukarıdan elini uzatıp tuttu, Çıkardı beni derin sulardan. Beni zorlu düşmanımdan, Benden nefret edenlerden kurtardı, Çünkü onlar benden daha güçlüydü. (Tevrat – Samuel Bap 22/16,17,18)
İki elin sıkışması işareti, Yakov’un ( Bene israel)’in Tanrı ile yapmış olduğu anlaşmayı sembolize etmektedir. (Rachel Hachlili , Jewish funerary customs, Second Temple period, BRILL, 2005, p.340)
Newyork – Brooklyn / Bet David Yahudi Mezarlığı
Davud yıldızı içinde birbirine sarılmış iki el
Texas State Mason Mezarlığı - ABD
Texas State Mason Mezarlığı - ABD
Üstte Masonik Gönye ve Pergel, Akasya motifleri ve birbirine sarılmış iki el
Amerikalı Araştırmacı Üstad Mason “Albert Gallatin Mackey” Freemasonry adlı Masonik Ansiklopedisinde bu işareti şöyle açıklıyordu.
“Ellerin sağdan ve soldan birbirine sarılarak birleştirilmesi” masonlukta masonik kardeşliği ifade etmektedir.” (Albert Gallatin Mackey, Encyclopedia of Freemasonry, Cilt 1, 1946, s.51)
El işareti, birbirine sarılmış eller, birbirine kenetlenmiş havada duran iki el işaretleri Tevrat (Tora) kaynaklı bir semboldür. Genellikle rabiler bu işaretleri şabat günü yaparlar. (Miriam Chaikin, Menorahs, Mezuzas, and Other Jewish Symbols, Houghton Mifflin Harcourt, 2003, s.46)
MEZARLARDAKİ KABALİSTİK SEMBOLLER
Bülbülderesi mezarlığındaki mezartaşlarının birçoğunda Kabalistik semboller yer almaktadır. Bu sembollerden biriside eski Mısır kökenliObeliks sembolüdür. Masonların önem verdikleri sembollerden biri de, Eski Mısır mimarisinin önemli unsurlarından biri olan "obelisk"tir. Obelisk, tepesi piramit şeklinde olan, tek parça, dikine uzun bir kuledir. Çünkü obeliskler ve üzerlerinde taşıdıkları Eski Mısır figürleri, masonlarca kendi sembolleri olarak kabul edilmektedir.
Yahudi Araştırmacı–Yazar Rachel Hachlili, Yahudi Mezar Gelenekleri adlı kitabında şunları belirtmektedir:
"Yahudiler eski mısır kökenli obelisk sütunlarını mezarlarında sembolik olarak kullanırlar. Mezarlarını obeliks taşlar üzerine inşa ettirirler, bunların nedeni Obeliks’in Kabala tezahüründe bir anlamının olmasıdır. Bu anlam onlara ayrıyetten eski mısırda köle kaldıkları dönemdeki dayanışmayı ve gücüde hatırlatmaktadır." (Rachel Hachlili , Jewish funerary customs, Second Temple period, BRILL, 2005, p.340)
Araştırmacı-Yazar Üstad Mason John A. Weisse, Obeliks ve Franmasonluk adlı kitabında Obeliks’i şöyle tarif etmektedir:
"Eski mısırın mirası Obeliks dünyadaki birçok masonların ve localarında sembolüdür. Hiram Süleyman Tapınağının iki sütunu Jakin ve Boaz’ı yaparken Obeliks’den ilham almıştır. Obeliks Kabala’da ihtişamlı gücün, kudretin bir tasviri görüntüsüdür. Obelisk yönüyle ezoterik anlamlar taşımaktadır." (John A. Weisse, Obelisk and Freemasonry, Kessinger Publishing, 1993, p.35)
Bülbülderesinde Obelisk Sembolleri ile Örülmüş Mezarlar
Bülbülderesi Mezarlığı
Bülbülderesi Mezarlığı
Taş Obeliks Üzerinde Yukarıdan Aşağıya Doğru Sarkan Örtülü Sütun - Bülbülderesi Mezarlığı
Bülbülderesi Mezarlığındaki Benzer Sembolün Aynısı Örtülü Sütun
Beth Abraham Yahudi Mezarlığı Brooklyn- Newyork
Bülbülderesi Mezarlığındaki Benzer Sembolün Aynısı
Yahudi Mezarlığı Örtülü Sütun, Beth Yakov Mezarlığı Brooklyn- Newyork
Salem Yahudi Mezarlığı – Newyork / Brooklyn
Resmin solundaki iki Taş Obelisk Üzerinde Aşağıya Doğru Sarkan Örtü Motifi Bülbülderesindeki mezartaşının birebir aynısıdır. Hemen sağda Obelisk motifli mezartaşları
Mt. Carmel Konverso Mezarlığı - Chigaco
Katolik mezarları Haç Mermerler ile kaplıyken, Kripto Yahudilerin Mezarlarında Obeliks Sembolleri görülmektedir.
Üç Sütun
Chochmah & Geburah & Chesed
Üç sütunun Kabaladaki anlamını Masonik bir yayın organı olan Çırak Kalfa Usta kitabında şöyle anlatılmaktadır:
"Üç Sütunu Mabedin girişindeki iki Sütun ( Jakin & Boaz ) ile karıştırmamak lazımdır.
Bu üç sütunun adları Kabbala’nın üç Sefirotunun adı ile aynıdır. Bilindigi gibi, İbrani Kabalası ilahi tezahürün özel bir ifade şeklidir. Sefirotlardaki Üç Sütun, Chochmah, Geburah ve Chesed'dir. Dördüncü bir Sütun, görünenin görünmeyene bağlayan Binah (yüksek zeka), maddeden kurtulduğu için, mevcuttur, fakat ölümlü gözlere gözükmez." (Çırak Kalfa Usta – Tanju Koray, Cesar Rigo Yayınevi,1973, İstanbul, s.61)
Üç Sütun Sembolü – Bülbülderesi Mezarlığı
Üç Sütun Sembolü - New Hill Mason Üstadların Mezarlığı / Chigaco - ABD
Üç Sütun Sembolü - Mt. Carmel Konverso Mezarlığı - Chigaco
Dört direk üzerine oturtulmuş sandık “Ahit Sandığı”
New Oerleans Yahudi Mezarlığı – ABD
Ahit Sandığını sembolize eden bir mezartaşı
Bülbülderesi Mezarlığı
Sembolize edilen Ahit Sandığı
Mezartaşındaki Kabala kökenli Işık sembolü – Bülbülderesi Mezarlığı
Bülbülderesindeki mezartaşı ile benzerlik gösteren Yahudi Mezarlıklarındaki Kabala kökenli Işık sembolü
Mikalov Yahudi Mezarlığı – Prag /Çek C.
Mt. Carmel Katolik (Konverso) Mezarlığı – Chigaco / ABD
Mt. Carmel Konverso (Dönme) Mezarlığının Girişinde Haç’ın altında Yahudiler için çok kutsal sayılan
Ve İsrail Devleti’ninde Sembolü olan Menorah ve hemen yukarısında Bülbüldere Mezarlığında bulunan Kabala kaynaklı Işık Sembolü
Akasya Sembolleri
Musa bütün İsrail topluluğuna seslenerek şöyle dedi: RAB'bin buyruğu şudur:
"Aranızda armağanlar toplayıp RAB'be sunacaksınız. İstekli olan herkes RAB'be altın, gümüş, tunç; lacivert, mor, kırmızı iplik; ince keten, keçi kılı, deri, kırmızı boyalı koç derisi, akasya dalı armağan etsin." (Tevrat – Çıkış Bap : 35 /4-5-7)
Bülbülderesi Mezarlığı – Mezartaşındaki Akasya Dalları
Bülbülderesi Mezarlığı – Mezartaşındaki Akasya Dalı
Bülbülderesi Mezarlığı – Obelisk şeklindeki Mezartaşının Üzerindeki Akasya Dalı
Bet Abraham Yahudi Mezarlığı – Newyork / Brooklyn
Bülbülderesindeki Akasya Dalı Sembolü Yahudi Mezarlıklarında mevcuttur.
Texas State Mason Mezarlığı - ABD
Hiram, efsanede, öldürücü darbeyi yedikten sonra düşer. Masonik ritüelde, Aday, iste o zaman, tabuta yatırılır, üzerine siyah bir örtü, bunun üzerine de bir akasya dalı konur. (Çırak Kalfa Usta – Tanju Koray, Cesar Rigo Yayınevi,1973, İstanbul. s.104)
Akasya dalı masonlukta ve Kabala'da mistik bir semboldür. Akasya masonlukta sonsuzluğu sembolize eder. Akasya dalı bir anlamdada Masonların ilk üstadı Hiram Abiff’de hatırlatır. Hiram öldürücü darbeyi yedikten sonra gömüldüğü yere Akasya ağacı dikilmiştir. Böylece akasya, Masonlar için kutsal bir anlam, Üstat derecesinin önemli sembollerinden birisi olarak kabul görmüştür. (Albert Gallatin Mackey, The symbolism of Freemasonry, Newyork, 1882, p.153)
Araştırmacı Yazar Salim Meriç
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder