Bitcoin ne menem iştir? Deniz Gökçe

Spekülasyon insanoğlunun damarlarındaki asil kanda bolca mevcuttur. Yıllarca önce lale soğanları manyaklığından  başlayıp, bugüne kadar da altın ile  devam eden, bazılarına çok kazandıran bazılarını da mahveden spekülasyon, bugün yeni bir 'oyuncak'la canlandı. Oyuncağın adı "bitcoin." Bitcoin 2009 yılında sirkülasyona başlamış bir sanal ve dijital para. Bu dijital parayı rivayete göre adı Satochi Nakamoto olarak geçen bir "hacker" veya "hacker grubu" çıkartmış. 

Para ilk önce liberteryanlar, anarşistler ve teknoloji severler tarafından kabul görmüş, ve gerçek para, mesela dolar verilerek satın alınmış. Bu paranın arkasında bir devlet veya bir merkez bankası yok. Arkasındaki gerçek kişilerin  kim olduğu da bilinmiyor. Aslında biraz finans tarihi bilenler bilir, örneğin ABD'de 200 yıl kadar evvel "wildcat banking" denen, kafasına esenin  kağıt para bastığı bir sistem vardı. Felaketle sonuçlandı. 

Bitcoin satın almak için gerçek paralar ile (dolar, euro gibi) o günkü piyasa değerinden satın alma yapıyorsunuz. Ama satın aldığınız paranın değeri aynen altın gibi, arz ve talebe göre değişiyor. Ucuza alıp kâr edebileceğiniz gibi, pahalı alıp sonra değer düşünce ziyan da edersiniz. 

Sistem altın para sistemine çok benziyor. İlk çıktığında değeri 1.3 dolar olan bir bitcoin, Ocak 2013 tarihinde  15 dolar değerinde idi. Sonra 200 dolar değerinin üstüne çıktı ve geçtiğimiz haftada da iyice  düştü. Bazılarına göre G.Kıbrıs'ta banka mevduatlarına el konması sonrasında korkanlar bitcoin talebini azdırdılar. Çünkü bitcoin denen para sanal alemde ve kayıt-kuyut dışı. 

Miktarı sınırlı olduğu için bir de kural getirilmiş. Yeni bitcoin almak için bir matematik veya bilgi teknolojisi problemini çözerek de yeni bitcoin alma hakkı kazanabiliyorsunuz. Yeni bitcoin alma hakkı kazanamazsanız da,  mevcut bitcoin sahiplerinden piyasa fiyatından bedelini ödeyerek satın alabilirsiniz. 

Bitcoin'in taklitleri çoktan çıktı. Şimdiden Second Life adlı sistemde Linden Dollars adlı para ile ödeme başladı. Tencent adlı dev Çin şirketinde QQ Coin denen para sirkülasyonda. Bitcoin internette en yaygın olarak Tor adlı yerde Silk Road adlı pazarda kullanılmakta. 

Bitpay adlı firma spot fiyattan dolara geri dönüş sağlamakta. Coinbase adlı firma bitcoin değişimi  veya bitcoin tasarruf  bankası görevi yapmakta. En popüler bitcoin borsası ise Tokyo'daki Mt.Gox adlı iki Fransızın kurduğu kurum. Bu firma bitcoin işlemlerinin yüzde 80 kadarını yapmakta. 10 Nisan'da bitcoin değerinin dev boyutta yükselmesinin  ve bitcoin'in medyaya düşmesinin ise Mt. Gox'un yazılımının çökmesi sonucu gerçekleştiği düşünülüyor. Bu arada Litecoin adlı bir rakip sanal para da Silicon Valley'de üretildi. Ripple adlı kullanımı daha kolay bir rakip de ortaya çıktı. Ripple'in arkasında da Open Coin adlı sahipleri bilinen bir şirket var. Bu şirket mayıs ayında Ripples dağıtımı yapacak. 

Şu anda Malta kökenli bir de Exante adlı bir bitcoin fonu şirketi bile  var.

Bu arada kredi kartı firmaları da konuya dahil olabilir. Başta Avrupa Merkez Bankası olmak üzere Merkez Bankaları da konuyu incelemekte. Devlet rekabeti sevmez! 

Şu anda toplam bitcoin değeri milyar dolarları  aşmış durumda ve bitcoin kanalı ile dolar milyoneri olmuş birçok kişi de mevcut deniyor. Ama ünlü ekonomist Paul Krugman New York Times'ta yer alan köşesinde, bitcoin ve benzerlerinin sonunun çok kötü olacağını da yazdı!