-Tarihçi Abdurrahman kütük, Bir Zamanlar Kozan albümünü yayınladı. Çok sayıda tarihi fotoğrafa yer verdi.
-Kozan’da yaşanan Türk-ermeni Tarihi ilişkileri konularında görsel belgelere yer verdi.
-Fransız işgal askerlerinin sis’e (Kozan) geliş fotoğrafı çok şey anlatıyor.
O gün takvim yaprakları 30 Haziran 1919 tarihini gösteriyordu. Adana yolundan sis şehir merkez ine doğru yaklaşanları karşılamak üzere Kozan Sancağı Mutasarrıfı Ali Rıza Efendi, Müftü Hafız Osman ve diğer görevliler ile daha önceden Sis şehir merkezinde buluna Fransız işgal yönetiminden sorumlu Yüzbaşı Tayyarda ve eşi madam Tayyarda da kalabalığın arasında idi. Fotoğrafı çeken ise Kozan’ın yerli Ermenilerinden Fermanyan adındaki şahıs idi.
Havanın açık ve de güneşli olmasından dolayı sıcaktan korunmak için ellerindeki şemsiyeyi açanların da görüntüsü yansımıştı fotoğrafa. Ancak dikkatle bakıldığında Sis’e gelenler at sırtında ve askeri kıyafetli Fransız şövalye askerleri idi. 2Şövalye” sözcüğü bizim bildiğimiz “Atlı asker veya süvari askeri” sözlerinin karşılığı idi.
Fransız kumandan Tayyarda’nın eşi o gün siyah kumaştan bir elbise giymişti ve başında da süslü bir şapkası vardı. Fotoğrafın çekildiği anda tam bir sessizlik vardı. “Herkes bana baksın, hareket yok çekim var” diyen fotoğrafçı Fermanyan’ın sözleri kulakları çınlatmış olabilirdi, o an.
Fransız şövalye askerlerin sis’e gelişi “Barış içinde bir arada yaşamayı tercih eden” Türk ve Ermenilerin ortak istek ve arzusunun bir sonucu değildi. Kısa süre önce 7 Mart 1919 tarihinde Fransız askerleri Sis’e giriş yapmışlardı. Kilken çayının üzerindeki köprü başından Sis’e girenleri karşılayanlar yine Kozan’ın önde gelen Türk eşrafı ile müftü efendi ve Ermenilerden ileri gelenlerdi. Fransız kumandan Tayyarda Sis’e girdiği gün “ Şehirde yaşayan herkesin barış, kardeşlik ve dostluk duyguları içinde bir arada yaşayacakları” mesajını vermişti. Ancak şimdi 30 Haziran’da Sis’e gelen Fransız şövalye askerlerinin görüntüsü sadece sessizlik idi.
Fransız şövalyelerinin Adana’ya giriş anının da fotoğrafı çekilmişti. Şehir merkezine at sırtında ve ellerinde silahlar olduğu giriş yapan Fransız askerlerini Adana şehir merkezinde karşılayan binlerce insanın görüntüsü yansımıştı fotoğrafa. Fransız şövalye askerlerinin Adana şehir merkezine girişlerini yansıtan fotoğrafta ince bir ayrıntı vardı: hiçbir yerde Türk bayrağı görülmüyordu, evlerin ve binaların üzerinde veya Fransızları karşılayan çok sayıda insanın bulunduğu yerde. Çünkü Fransız işgali ile birlikte Osmanlı’nın ay yıldızlı Türk bayrağının şehir içinde asılmasına yasaklar getirilmiş, asmak isteyenlere de ağır cezalar verileceği açıklanmıştı. Hatta bayrak asmak isteyenler olmuşsa da yakalanarak -kurşuna dizme ve idam etme de dahil- ağır cezalar verilmişti. Benzer bir uygulama Kozan Sancağının her yerinde uygulamaya konmuştu. Evlere, binalara, iş yerlerine Türk bayrağının asılmasına yasak getirilmişti. Bayrak asmak isteyenler olmuşsa yakalanarak cezaevine atılıyor veya zaman zaman jandarma binasının önündeki açık alanda kurşuna diziliyordu.
Sis Şehrinde Güvenliği Sağlayan Kamavorlar
Sis şehrinde Fransız işgal yönetiminin başlaması ile birlikte öncelikle güvenliği sağlamak üzere Fransız kumandan Tayyarda’nın emrinde silahlı güçlere görev verilmişti. Fransız soylu kumandanlar, Afrika sömürgelerinden Senegal, Cezayir ve Tunus’tan getirilen ancak Fransız ordusu emrinde bulunanlar ile birlikte Ermeni Lejyoner askeri adı verilen silahlılar da vardı. İşgalin ilerlemesi ile birlikte Ermeni silahlı askerlerin sayısı giderek arttı. Başlarında beyaz veya siyah keçeden yapılmış şapkaları vardı. Bellerindeki kurşun fişeklerinin görüntüsü “Haç” şeklinde idi. İsimleri de “Kamavor” idi. Kamavor, “Haçlı” anlamına geliyordu. Şimdiki Kozan şehrinin o zamanki ismi idi Sis. Ve Sis’in güvenliğini Ermeni asıllı Kamavor askerleri sağlıyordu. Türk bayrağını asmanın dahi yasak olduğu, asanların şiddetle cezalandırıldığı günler yaşanıyordu, Sis’te. Bundan sonrası ise o günleri yaşayanların anlattığı hatıralar ve hikayeler idi. İşte 30 Haziran 1919 tarihinde Sis’te çekilen ve Fransız şövalye askerlerinin şehre giriş anını gösteren fotoğrafta o günlerin görüntüsü idi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder