Atatürk’ün mal varlığının iki kaynağı vardır. Biri, Hindistan’dan Millî Mücadeleye yardım için Atatürk’ün şahsına gönderilen paradır. «Hindistan’dan gönderilen paranın 500- 600. 000 liracivarında bulunduğu sanılıyor. Atatürk, bu paranın 500. 000 lirasını Büyük Taarruzdan önce, maliyenin karşılayamadığı bazı özel giderler için Garp Cephesi Kumandanlığı emrine vermişti. Zaferden sonra bu 500. 000 liranın 380. 000 kusur lirası, bir bakanlar kurulu kararı ile kendisine geri verildi. Bu paranın 250. 000 lirası, Atatürk’çe Türkiye İş Bankasına sermaye olarak verilmiştir. Yine bu paranın bir kesimiyle çiftlikler satın alındı. İkinci kaynak, Mısır eski Hidivi Abbas Hilmi Paşa’nın Türk uyrukluğuna girmesi münasebetiyle, Cumhuriyet Halk Partisine bağışladığı 900. 000 lira civarındaki paradır.» ( 2)
Atatürk, sözü edilen ekonomik teşebbüslerinin yanı-sıra İş Bankası’nın kuruluşuna sermaye koyarak katılmış. Çeşitli şirketleri teşvik etmiştir. «Atatürk’ün Vasiyeti» eserinde, M. Leventoğlu, hisse senetlerinin bulunduğu İş Bankası hesabının Atatürk’ün adına açılmış olmakla beraber onun kişiliğiyle ilgisi bulunmadığını, Atatürk’ün bu hesaptan kişisel hiçbir harcama yapmadığını belirtmektedir. (3)
Atatürk, çoğunu ölümünden bir süre önce hazineye devredeceği çeşitli çiftliklerin, fabrikaların, imalâthanelerin kurucusu ve sahibidir. 1936 da hazineye bağışladığı örnek çiftliklerin büyüklüğü, toplam olarak 154. 720 dönümü bulmaktadır.
Atatürk’ün bağışladığı ziraî ve sınaî kuruluşlar şunlardır:
«Ankara’da Orman. Yağmurbaba, Balgat, Macun, Güvercinlik, Takar, Etimesgut, Çakırlar çiftliklerinden meydana gelen Orman Çiftliği;
Yalova’da Millet ve Baltacı çiftlikleri, Silifke’de Tekir ve Şövalye çiftlikleri, Dörtyol’da portakal bahçesi ve Karabasmak çiftliği, Tarsus’da Puloğlu çiftliği.
1- Bunlarda mevcut arazi :
a) 582 dönüm çeşitli meyva bahçeleri.
b) 700 dönüm fidanlık, buralarda meyvalı meyvasız muhtelif yaşlarda ve çeşitlerde 650. 000 fidan vardır.
c) 400 dönüm Amerikan asma fidanlığı. Burada 560. 000 kök bağ çubuğu vardır.
d) 220 dönüm bağ. Burada 88. 000 adet bağ çubuğu cardır.
e) 370 dönüm çeşitli sebze yetiştirmeye elverişli bahçe.
f) 220 dönüm 6. 600 ağaçlı zeytinlik.
g) 27 dönüm 1. 654 ağaçlı portakallık.
h) 15 dönüm kuşkonmazlık.
i) 100 dönüm park ve bahçe.
k) 2. 650 dönüm çayır ve yoncalık.
ı) 1. 450 dönüm yeni tesis edilmiş orman.
m) 148. 000 dönüm ziraata elverişli arazi ve mer’alar.
Yekûn: 154. 720 dönüm arazi.
2. Bina ve tesisat:
a) 45 adet büyük ve küçük idare binası ve ikametgâh, bütün mefruşat ve demirbaşlarıyla beraber.
b) 7 adet 15. 000 baş koyunluk ağıl.
c) 6 adet Aydos ve Toros yaylalarında tesis edilen mandıralar.
d) 8 adet at ve sığırlara mahsus ahır.
e) 7 adet umumî ambar.
f) 4 adet hangar ve sundurma.
g) 4 adet lokanta, gazino ve eğlence yerleri, lunapark.
i) 2 adet çeşitli imalât yapan fırın.
k) 2 adet çiçek ve tezyinat (süsleme) nebatı yetiştirmeğe mahsus yer.
Yekûn: 51 bina.
3. Fabrika ve imalathaneler :
a) Bira Fabrikası: Senede 7. 000 hektolitre çeşitli bira yapacak kabiliyete, bütün müştemilâtıyla ve bütün işletme levazımı ve mütedavil kıymetlerle beraber.
b) Malt Fabrikası: Senede 7. 000 hektolitre biraya, kâfi gelebilecek miktarda malt imaline kabiliyetli, bütün müştemilâtı ve işletme levazımı ile beraber.
c) Buz Fabrikası: Günde dört ton buz yapma kabiliyetinde, bütün mûştemilâtı ve işletme levazımı ile beraber.
d) Soda ve Gazoz Fabrikası: Günde 3. 000 şişe soda ve gazoz yapma kabiliyetinde. Bütün müştemilatı ve mütedavil kıymetleriyle beraber.
e) Deri Fabrikası: Senede 14. 000 çeşitli deri imaline elverişli bütün müştemilât ve mütedavil kıymetleriyle beraber.
f) Ziraat Aletleri ve Demir Fabrikası
g) Biri Ankara’da diğeri Yalova’da olmak üzere iki modern süt fabrikası: Her ikisi günde ayrı ayrı15. 000 litre pastörize süt ve 1. 000 kilo tereyağ işlemek kabiliyetindedir. Bunlar da bütün müştemilât ve işletme levazımı ve mütedavil kıymetleriyle beraber.
h) Biri Ankara’da diğeri Yalova’da iki yoğurt imalâthanesi.
i) Şarap İmalâthanesi: Yılda 80. 000 litre şarap imaline elverişli bütün müştemilât ve mütedavil kıymetleriyle beraber.
k) İki taşlı elektrikle işler bir değirmen bütün müştemilâtı ve mütedavil kıymetleriyle beraber.
ı) İstanbul’da bulunan bir çelik fabrikasının yüzde kırk hissesi.
m) Biri Orman Çiftliğinin, biri Tekir Çiftliğinin olmak üzere her biri 15 er bin teneke beyaz peynir, 600 teneke tuzluyağ yapmağa elverişli iki imalâthane, bütün işletme levazımatı ile beraber.
4. Umumi Tesisat :
a) Biri Ankara’da diğeri Yalova’da kurulu iki tavuk çiftliği.
b) Yalova’daki çiftliklerde iki hususi iskele ve liman tesisatı.
c) üçü Ankara’da ve ikisi istanbul’da beş satış mağazasının bütün tesisat ve demirbaşları.
d) Orman Çiftliğinde: Hususi sulama tesisatı, kanalizasyon, telefon tesisatı elektrik tesisatı, küçük beton köprüler, hususi yollar, içme su tevziatı şebekesi.
Yalova Çiftliklerinde : Hususî su tesisatı, telefon tesisatı, elektrik tesisatı, küçük beton köprüler ve yollar.
Silifke Tekir Çiftliğinde : ‘Hususî sulama tesisatı, beton köprüler.
e) Orman Çiftliğinde kurulu çiftlik müzesi ve ufak mikyasta hayvanat bahçesi tesisatı, bunların işletme levazımı ve bütün demirbaşları.
5. Canlı umumî demirbaş:
a) 13. 000 baş koyun. Kıvırcık, Merinos, Karagül, Karaman ırklariyle bunların melezleri.
b) 443 baş sığır. Simental, Hollanda, Kırım, Jersey, Görensey, Halep yerli ırklariyle bunların melezleri, yeni üretilen Orman ve Tekir cinsleri.
c) 69 baş İngiliz, Arap, Macar, yerli ve bunların melezleri, koşum ve binek atları. 58 çoban merkebi.
d) 2. 450 baş tavuk Legorn, Rodayland ve yerli ırklar.
6. Umumi cansız demirbaş
a) 16 adet traktör, 13 adet harman ve biçer döğer makinesi ve bilcümle ziraat işlerini görmekte bulunan ziraat alet ve edevatının tamamı.
b) 35 tonluk bir adet deniz motoru, Yalova Çiftliğinde.
c) 5 adet çiftliklerin nakliye işlerinde çalıştırılan kamyon ve kamyonet.
d) 2 adet çiftliklerin umumî servislerinde çalıştırılan binek otomobili.
e) 19 adet çiftliklerin umumi servislerinde çalıştırılan binek ve yük arabası.» (1)
(1-2) Mazhar Leventoğlu, Atatürk’ün vasiyeti, zikreden: F. Naci, Atatürk’ün temel
(3) Mazhar, Leventoğlu, Atatürk’ün vasiyeti, zikreden: D. Avcıoğlu, Türkiye’nin düzeni.
Kaynak Kitap; İsmail Cem, “Türkiye’de geri kalmışlığın tarihi”, Dokuzuncu baskı : Nisan 1986 Başaran Matbaası , İstanbul
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder