Muson zamanı ve Güneydoğu Asya’nın en büyük nehri, güçlü Mekong sel halinde. Kamboçya ve Laos arasında, Mekong’un akımı dünyanın en geniş akıntılarını oluşturuyor. Khone yamaçları balıkçılık için güzel bir yer olmasına karşın çok da tehlikelidir yerli balıkçı Sam Niang da tüm bu tehlikenin farkında. Göç eden balıklar akıntıdan kurtulmayı beklerken, burada tuzağa düşüyorlar. Sam Niang, onları yakalayabilmek için kendi hayatını riske atmak zorunda. Beslemek zorunda oldugu yedi kişilik bir ailesi var. Nehir kenarından evinin yanına kadar avlanmayla başlıyor. Muson mevsiminde, Mekong kendi hacminden kat daha fazla yükselir, bu da beraberinde daha fazla balığı getirir, ancak yakalanmasını da bir o kadar zorlaştırır. Ertesi sabah, ağı halen boş. Başka bir yol daha var: dev akıntılaırn karşısında kalan ada. Ama oraya gitmek için, Sam Niang hayatını kendi elleri arasına alacak. Kurak sezonda, eski halat ve kablo parçalarından akıntıların üstünden geçebilmek için, kablodan bir yol inşa etmiş. Yılın bu zamanlarında, bu sert akıntılar Niagara yamaçlarındaki akışı hemen hemen ikiye katlarlar. Saniyede milon litreden daha fazla Bunu kendisinin de favori balıgı olan levrek için yapıyor. Türbülanslı akım balıkları kıyıya topluyor, ve Sam Niang kısa sürede ailesinin akşam yemeğini karaya çıkartıyor. Burada bol balık olmasına rağmen, bir kerede geriye taşıyabilecegi maksimum balık birkaç kilodan ibaret. Biraz fazlasıyla dengesini kaybedebilir. Bugün, Sam Niang Mekongla olan mücadelesini kazandı. Ailesini doyurabilmek için yarın da mücadelesini sürdürecek.
Nehirleri tehlikeli kılan, sadece onların güçleri değil. Onların düzensiz doğası da tehlikeli. Nehirleri doğru okumak, bir anlamda ölümle yaşam arasındaki farkı da doğru okumak anlamına gelir. Zanskar vadisi,Tibet kıyılarındaki kayıp dünya, Himalayaların tam kalbinde bulunmakta. Kışın her yer karla kaplanır. İçeri ve dışarı tüm yollar geçilemez hal alır. Stanzin cocugunu okula götürmek zorunda ama en yakın okul km uzaklıkta, ve oraya gitmenin tek yolu donmuş nehri yürüyerek geçmek. Bu günlük bir yolculuğun kendine has adı var. Onlar altı derece havaya, çığlara ve donan suya karşı cesur olmak zorundalar. Okul hafta içinde başlayacak. yaşındaki Dolkar için zorlu bir okul yolculugu zamanı. Dolkar’ın yaşındaki abisi Chosing de geliyor. Aile yolculuğa hazırlanıyor. Anneleri onları koruması için kalın yünlü çoraplar ördü. İki kardeş babalarının cesareti ve yeteneklerine bağlı. Bu dünyanın en tehlikeli okul yürüyüşü olsa gerek. Stanzini endişelendiren, baharın buzları eritmeye erken başlaması. Stanzin buzun kendilerini tartabileceginden emin olmak zorunda. Alışılagelmedik bahar güneşi başka bir problemi beraberinde getiriyor. Nehrin akımı buzu eritmiş. Stanzin buz engelini geçmek için bir yok bulmalı. Karanlık hızlı çöküyor ve sıcaklık – derecenin altına düşecek. Allah’tan Stanzin yakınlarda bir mağara biliyor. Çocukların uyumaya ihtiyacı var. Chadar’ın en tehlikeli kısmı halen önlerinde. Tamamı zorlu bir yürüyüş değil. Ama Dolkar’ın eğlencesi sürüyor. En küçük olduğundan soğuğu ilk hisseden O. Geride kalmaya başladı. Erimekte olan buzdan nehrin üzerindeki bir küçük kız, Dünya’nın en büyük dağları boyunca yolculuk ediyor. Yolculugun son ayağı. Babalarının uzmanlığı sayesinde, çoçuklar Chadar’dan sağ salim kurtuldu. Buz nehrin üstünde gün Yolculugun bittiği durak, Himalaya kasabası olan Leh. Okula doğru koşuyorlar. Vedalaşmaya yeterince vakit var. Sizi arayacağım ve para göndereceğim. Çok çalışın tamam mı?
Kanada‘nın başkenti, Ottawa’da bahar eriyişi Rideau nehrini bir numaralı düşmana dönüştürüyor. Tehlike noktası donmuş bir şelalenin üzerinde bulunan bir yaya köprüsü Ottawa nehrine akan bir darboğaz Şubatın sonları ve buz burada da erimekte. Buz blokları bir baraj kurma tehlikesinin içinde. Bu da yıkıcı bir sele neden olabilir. Bu doğal tehditin çözümüne cesur insanlar gerekli. Buz-barajı kırıcılarıyla tanışın! Onların işleri sadece doğayı tahmin etmek değil.Köprünün arkasında kalınlıgı bir metreyi bulan binlerce tonluk buz kalıpları var. Takım, nehrin akışını sürdürebilmek için onları parçalamalı. Birinci aşama, buzu uzun parçalara bölünecek şekilde kes. Halen köprü altından akmak için çok genişler, ikinci aşamaya geçilmeli Takım daha ikna edici bir kuvvet kullanıyor Şimdi! yüzlerce kilo dinamit. Köprünün altından geçebilecek kıvama gelen parçalar kolayca yollarına devam ediyor. Artık Ottawa’nın merkezi bir sonraki yıla kadar güvenli.
Dünya’nın en geniş nehirleri birçok tehlikeyi hayatımıza getiriyor. Oluşturdukları seller yıkıcı olabiliyor. Bazen bu seller uyarmadan geliyor, ve kaçmayı denemekten başka yapılabilecek hiçbir şey kalmıyor. Bangladeş’te milyon insan, Ganges Nehri ve kolları onların kıyılarına vurduğunda yerlerinden olabiliyor. Nehir çok güçlü ve düzenli olarak yön değiştiriyor ve araziyi gidebildigi yere kadar aşındırıyor. Bir ay öncesine kadar Mohamed Jaleel’in köyü kıyıdan 100 metre uzaklıktaydı. Bugünse evi kayıp gitmek üzere. O ve komşularının evi taşımaları için sadece 15 dakikaları var. Yükselen nehrin araziyi yokettiği yetmiyormuş gibi, Kalan köylüler izliyorlar, yardım etmiyorlar.
Güney Amerika‘da dev büyüklükte seller oluşabiliyor, bundan dolayı tüm yıl hazırlık yapmaya harcanıyor. Amazon Havzası’nda bir anne yükselecek sular için hazırlık yapmakta. Jarnia Brezilya, Rio Negro’da yaşıyor. Kurak sezon, Kasın ayı ve bolluk zamanı Balıkların yakalanması çok kolay, yerel nehrin yunuslarını besleyebilecek kadar balıgı bile var. Ama ay sonra, sel geldiğinde, bütün bu yunus ve balık cinsleri yok olacak. Balıklar gittiğinde geniş ailesini beslemek O’nun için bir kabusa dönüşecek. Zor zamanlarda hayatta kalabilmek özenli düşünmeyi gerektirir, ve Jarnia’nın bunun için adımdan oluşan bir planı var. İlk adım, sel gelmeden altı ay önce kaplumbağa yumurtaları toplamak. Kurak sezonda, nehir kaplumbağaları kumsallara binlerce yumurtayı yavrulamaya bırakır. Kaplumbağalar, sular yükseldiğinde güvenilir protein kaynaklarıdır, bu sebeple yumurtalar değerli. Köye döndükten sonra, ikinci adım zamanı geliyor. Jarnia kendi üretme çiftliğine yumurtaları tekrar gömüyor. Vahşi doğada, çoğu yumurta hayvanlar tarafından yenebilir ama burada hepsi güvende. Mart, ay sonra, yumurtadan yavru çıktı. Bu adım salıverme günü! Bebekleri serbest bırakma zamanı. Ama seller geldiğinde köyü doyurabilecek kadarı hayatta kalabilecek mi? Haziran geldi, yağmurların zirve yaptığı zamanlar Nehir metre yükseldi. Jarnia’nın köyü değişim geçirdi. Orman sel sularıyla kuşatıldı ve en yakın kuru arazi 2 saatlik kürek yolculugundan daha uzakta. Evrendeki en büyük yıllık sel Jarnia’nın ailesinin dünya ile ilişkisini kesti. Son adımın zamanı geldi. Jarnia ve kız kardeşi Dora kaplumbağa avına hazırlanıyorlar. Jarnia’nın eşi, Francisco, kaplumbağa avlayan bir mızrak yapıyor, ve iki kız kardeş yemek arayışına çıkıyorlar. Sıkı çalışmaları onların masalarına yemek getirebilecek mi? İlk bakışta durum iç açıcı gözükmüyor. Yemi yutmuyorlar. Sonra Jarnia bir tanesinin yerini belirliyor.
Bazı nehir yaratıkları insanlara direkt olarak tehdit oluşturur. Afrika’daki Zambezi Nehri filler, timsahlar ve su aygırları tarafından kullanılıyor, bazıları kıtanın en tehlikeli hayvanlarıdır. Balıkçı Josphat ve kardeşleri bir balık yakalama noktası buluyorlar, biraz tüyler ürpertici ama güvenli. Kendi yemeklerini , kendileri yemek olmadan yakalayabilecekleri bir yer. Su çok hızlı aktığından timsahlar burada yaşamaz. Su aygırları ve timsahlar bu hızda akan sudan korkuyorlar. Yöneldikleri yer timsah tehlikesinden uzak, ama yine de sakıncaları var. Josphat’ın avlandığı gölcüklerin güvensiz olmasının nedeni onların riskli konumlarıdır Victoria Şelaleleri’nin en tepesinde. Josphat’ın cesareti ve yeteneği hayvanların kaçışını riske atmadan yakalamasını sağlıyor.
İnsanlar sellerin üstesinden gelebilir ve hatta dev şelalerde avlanmayı öğrenebilir, ama nehirlerin bir yüzü var ki hayatta kalınması gerçekten imkansız. Bir nehir kuruyup kaybolduğu zaman tüm yaşam tükenir. Lemagas kuzey Kenya‘da bir deve çobanıdır. Buraya tam aydır hiç yağmur yağmadı. Bu bir şiddetli kuraklık ve Milgis nehri gözden kayboldu. Lemagas kıymetli develerine taze yemek bulmak için çölün derinliklerinde dolaşmak zorunda. Şu anda evlerinden çok uzaktalar ve içme sularını tükettiler. Kurak sezon boyunca, Doğa Tanrısı’na su vermesi için dua edilir. Bu süreye develer bile susuz dayanamaz. Lemagas nehir yatağının altında bir yerlerde suyun saklı olduğunu biliyor. Ama onu nasıl bulacak? Samburular başka bir göçebe canlıya inanmayı öğrenmiş, genellikle geceleri yolculuk edenlerden birine Lemagas ve develeri dinlenirken, birkaç dev su kâhini yakınlarda nehir yatağını koklamakta. Fillerin hortumları insanların burunlarından çok daha hassastır. Bu da onların yüzeye en yakın su tabakasının nerede olduğunu söyleyebilecekleri anlamına gelir. Filler günde litre su içmeli ve bir kerede litre su emebilirler. İçtikten sonra, filler şafak sökmeden nehirden ayrılıyorlar. Ertesi sabah, Lemagas ve develeri fillerin izini sürüyorlar. Tanrılarına ve fillere minnettarlıklarını şarkılarla gösteriyorlar. Birkaç gün sonra, sonunda Lemagas köyüne kalıcı derin kuyusuyla dönüyor. Vahşi ortamda ona edilen yardımı unutmuyor. Yağtığı ilk iş kıymetli suyu yukarı çıkartmak, bu su ne kendi için ne ailesi için ne de sürüsü için, bu su vahşi arkadaşları için.
Mali’de, bir başka kurumuş nehir, Niger’in kolları, bir adamı zor bir karar vermeye zorluyor. O’nun adı Ouseman ve O Djenne’de bir duvar ustası. Tamamı nehir çamuruyla yapılmış tarihi bir şehir Onun işi, dünyanın en büyük ve en eski çamurdan camisinin bakımını sürdürmek. Ouseman kültürünün kalbi burasıdır. Ouseman’ın problemi şudur ki her yıl yağmurlar gelmeden önce, caminin taze çamur tabakasıyla korunması gerekiyor. Kuru nehir yatağının aşağılarındaki çamur pirinç kabuklarıyla harmanlanır ve mayalanmaya bırakılır. Fakat bu yıl karışım istenilen kıvama gelmedi ve yağmurlar da gelmek üzere ıslak sezonun başlangıcının ilk işareti olan kum fırtınaları aniden geliyor. Kutsal bina vahim durumda ve fırtınaya dayanıklı yeni bir kaplamaya ihtiyacı var. İki gün sonra Ouseman ve arkadaşı İbrahim nehre geri dönüyorlar. Çamur bugün hazır görünüyor. Bu büyük bir karar. Haber hızlı yayılıyor ve herkes yardıma koşuyor. Djenne’deki herkes yıl boyunca bu özel günü bekliyordu. Binaya dahili olan palmiye odunları sıvacılar için basamak oluyor. Bütün kasaba bir başka yılda da camilerini korumak için işleri paylaşıyorlar. Herkes sadece tek bir nedenden dolayı işin ucundan tutuyor; ibadetlerine yanıt almak için.
Kuzeydoğu Hindistan‘da, dev uçurum kayıp bir dünyaya açılıyor Meghalaya. Yaklaşık km yükseklikte ve muson mevsiminin fırtına bulutlarıyla mücadele etmiş. Burası muhtemelen Evren’deki en ıslak yer. Bir keresinde buraya yılda metre yağmur düştü, bu bir dünya rekoru. Burada yaşamak alışılagelmedik ve kuru kalamayan bir probleme sebep oluyor. Neredeyse yağmurun tamamı yaz musonunda yağıyor. Nehirlerin nazik akışkan yapısı azgın sellere dönüşüyor. Geçilmesi neredeyse imkansız olan nehirler vahşi ve kararsız hâl alıyorlar. Harley ve yeğeni Juliana kurnaz bir çözüm yolu geliştirmekle meşguller. 30 yıl önce Harley nehrin kıyısına incir ağacı dikti ve bugün Juliana’ya ona nasıl bakılacağını öğretiyor. İncirin karışık kökleri kıyıların aşındırılmasını önlemede yardımcı oluyor. Akarsuya karşı kökleri yönlendirmesi yolunda Juliana’yı eğitiyor. Karşıya geçtiklerinde oraya tutunacaklar. Bu olası bir sele karşı hayatta kalmak için yapının temelidir. Yaşayan bir köprü Bu hiçbir insan hayatının yeterli olamayacağı destansı bir proje, bu nedenle Harley bilgilerini Juliana’ya aktarıyor. Juliana her sene köklerin bakımını yapmalı, onları güçlü tutmalı. Eğer bırakmaz ve köprüyü bitirirse köprü buranın yol belirleyicisi olucak. Onlarca yaşayan köprüden oluşmuş Meghalaya vadilerini birbirine bağlayan bir şebeke. Bazıları yüzlerce yıllık. İki katlıları bile var. Bu yaşayan köprü 500 yıl boyunca büyüyecek. İleride çocukların, hatta çocuklarının çocukları kullanacaklar. Juliana’nın bakımıyla, bu genç köprünün geleceği güvende gözüküyor. Sürdürülebilir, yaşayan mimari nesillerce yaşayacak ve büyüyecek.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder